Кўзқараш
22 ноябр 2024

Демократия ва автократия: Қудратлар айрилган тузум аҳамияти

Қудратлар айрилган тузум, яъни демократия автократиядан яхшидир. Бу гапни айтавериб тилим қаварди. Демократик жамият бўлган Германия президенти «Анавини ишдан ол, мановди қамаб таша,» демайди. Германиядаги вазир ўзининг вазир ашнасига «Мўҳтарам мен билан гаплашмай қўйди. Ишдан обташаса керак» деб йиғламайди.

Дойчебанн темир йўллари бошқарма бошлиғи газетада ишлайдиғон қудасини олдига бориб, «Бош вазирнинг акаси ҳақидаги мақолани обташанг, бўмаса мени қамашади» демайди. Нега демайди? Чунки қудратлар ажралган.

Ҳатто диний зомбилар халифа деб кончат қиб ташайдиган Эрдўғон ҳам Истамбулнинг шарафли ҳокими Акрам Имомўғлини ишдан ололмайди. Ҳозир қамағда ўлимтик бўлиб ëтган Салим деган криминал бир тип «Мирзиëев пошшомиз» деб майкасига ëздирганди. Юридик фанлари кандидати бўлган тройной шаллақи ҳожи ашлачи Юлдуз Усмонова ҳам «пошшойимиз» дейди. Дилпуз деган артс «Султоним» деб чиқувди.

Подшо, султон, қирол ëки амир лавозим отадан болага ўтадиган монархия тизимида бўлади. Ўзбекистондаги раҳбар сайлаб қўйилган хизматкордир, холос. Абсурд шуки, бу ҳақиқатни Мирзиëевнинг ўзи ҳам айтган. «Давлат мулозими – бу хизматкор» деган. Мирзиëев тушунган гапни эл улус тушунишни ҳам истамайди.

Генларида лаганбардорлик кодланган манглайи қора элат бу. Биринчи раҳбарга чекланмаган ваколат бериб, уни тизгинлаш тизимлари ишлашини истамаган халқ чекланмаган зулм билан юзма юз бўлади. Ўша чекланмаган зулм оқибатида ишдан олиниб қамоққа ташланганларни бугун қамоқдан чиқарсангиз яна «султоним» деб ўзини мўҳтарам аяғи тагига отади.

Бўлдида энди,бир ташадинг, икки ташадинг. Яъни булар автократиянинг ëмонлигини тушуниб ета олмайди. Миясида ўша тушунадиган жойи едирилиб кетган. Тарихий параллел келтирсам.

Ўрис босиб олишидан бир ҳафта олдинги Хива хонлиги. Хоноғо (Мадримхон) битта вазирни коррупцияда айблаб ишдан бўшатади. Ўша вазир хоноғонинг ëши катта қариндошлари қалбига хитрлик йўллари билан кириб, «ишдан бўшатиш»ни атмен қилдиришни сўрайди.

Хоноғанинг ëши катта қариндоши эрталаб Мадрмхоннинг олдига боради. «Отанг сендан хапа. Нега анави вазирни ишдан олдинг,» дейди. Хоноға ҳайрон бўлиб: «Отам палон йили ўлувди¸ давно кўкариб чиққан. Қандай қилиб хапаўлади,» дейди. Қариндош ҳам бўш келмай: «Тушимга кириб айтди,» дейди. Хоноға бўлса «Нега мени тушимга кирмади» деса, қариндош унга: «Чунки сендан хапа,» дейди. Аргумент – бетон.

Шундан кейин хоноға вазирни бўшатиш ҳақидаги фармонни йиртиб ташлаб, «ишга қойтариб қўйинглар бу тўрамни, ойлигини оширинглар, мендан битта тўн ҳам падарка қилинглар. Илло ўлган отам рози бўлсин мендан,» дейди.

Бу анекдод эмас бўлган воқеа. Баëний ëзиб қолдирган. Бу ўрислар Хивани босиб олишидан сал олдин 1873 йил бошида бўлган воқеа. Ўша йили Испан халқи ўз қиролини онтариб ташаб республика эълон қилган эди.

Рассом Туз саҳифасидан

Тағин ўқинг
3 апрел 2017
Ой охирлаётган кунларда президент видеоселектор мажлис ўтказди. «Кун.ўз» сайти ўз манбаларига асоcланиб, давлат раҳбари бу мажлисда «Ўзбекистон» ва «Ёшлар» ...
17 май 2016
«Ўзбекистон овози» газетаси Ўзбекистон касаба уюшмалари федерацияси кенгашида Халқаро меҳнат ташкилоти (ХМТ) билан ҳамкорликда семинар ташкил этилгани ҳақида хабар ...
18 декабр 2019
Бундан роппа роса 33 йил олдин, 1986 йилнинг 17-18 декабрь куни Совет Иттифоқи раҳбарияти Олмаота ëшларининг исëнини шафқатсизларча бостирган ...
18 март 2022
Мана яна хафта айланиб, сиз билан юзма юзман. Бу хафта ичида бутун  тараққийпарвар дунë Россия босқинига қарши мардонавор курашиб ...
Блоглар
22 ноябр 2024
Қудратлар айрилган тузум, яъни демократия автократиядан яхшидир. Бу гапни айтавериб тилим қаварди. Демократик жамият бўлган ...
28 октябр 2024
(Элтузга телеграм орқали келган мактуб) “Хоразм вилояти Урганч туманлараро суд раиси Ё.А.Алмосов жаноби олийларининг бугунги ...
24 октябр 2024
Бир одам ҳаммага яхшилик қилишга сўз берибди. Қўшниси келиб уни отини сўраб олиб миниб кетганича ...