Asosiy mavzular
9 yanvar 2020

O‘zbekistonning yangi imiji. Unda Karimovga o‘rin bormi?

Agar sizga yaqin bir necha oy ichida O‘zbekistonga borish nasib etsa, ko‘proq uch narsa haqida eshitishingizga to‘g‘ri keladi. 

Mulozimlar bilan suhbatlarda yoki yangiliklarni tomosha qilish chog‘ida sizga mamlakat so‘nggi uch yil ichida qanchalik o‘zgargani haqida gapirishadi.

22 dekabrdagi parlament saylovi arafasida mamlakatda nomzodlar o‘rtasida haqiqiy telebahslar o‘tkazilgani, bundan uch yil avval buni hatto tasavvur qilish ham qiyin bo‘lganini bilib olasiz. Ammo saylovda muxolifat vakillari bo‘lmagani haqida sizga aytilishi dargumon.

Ular uch yil ichida keskin tsenzura rejimi zaiflashgani, anchagina erkin matbuot muhiti paydo bo‘lgani haqida albatta gapirishadi. (Biroq ayrim nashrlar, jumladan, “Ozodlik” radiosi jurnalistlariga akkreditatsiya berilmayapti yoki Toshkentda byuro ochishlariga izn yo‘q, ular hamon tsenzuraga duch kelishmoqda, saytlari to‘sib qo‘yilgan).

Ammo uch yil oldin nima bo‘lgani va bu o‘zgarishlarni tezlashtirgani, ya'ni aynan 27 yil davlatni temir qo‘l bilan boshqargan avtoritar lider Islom Karimovning o‘limi haqida eshitishingiz dargumon. 

Lekin Toshkent mulozimlari odatiy etiketlardan tashqarida (bu haqda ochiq aytilmaydi), Karimov merosiga yaqqol zid tarzda, mamlakatni isloh qilishga jiddiy sa'y-harakatlar bo‘layotganini ta'kidlashga intilishadi. 

Mirziyoevning sobiq matbuot kotibi, hozirda Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi rahbari “Ozodlik” radiosiga bergan intervyusida ancha ochiq gapirdi. 

“Albatta, o‘sha davr bilan hozirgi kunning farqi juda katta,- dedi Mirziyoevga yaqin shaxslardan bo‘lgan Komil Allamjonov. Prezident Mirziyoevning qizi Saida uning o‘rinbosaridir. – Biroq marhumlar haqida yomon so‘zlash mentalitetimizga yotligi, ularni hurmat qilganimiz uchun biz bu haqda ochiq gapirmaymiz. Ammo bu biz ularni o‘zaro taqqoslamasligimizni anglatmaydi”.

“Uning o‘ziga xos usuli bor edi,- deya qo‘shimcha qildi Allamjonov. – Uning davrida ko‘plab muammolar to‘planib qoldi. Aslida juda ko‘p. Shu bois, prezidentimiz Mirziyoev ushbu muammolarni hal qilishiga to‘g‘ri keladi. Va hozir ularni hal qilmoqda”.

Chorak asr davomida hokimiyat tepasida bo‘lgan Karimov siyosiy o‘zgacha fikrlikni yo‘q qilish uchun hibsga olish va qiynoqlardan foydalanadigan tizimni yaratdi.

2005 yilda Karimovning xavfsizlik xizmati Andijondagi namoyishlarni shafqatsiz bostirdi va yuzlab odam halok bo‘ldi. O‘zbekiston paxta dalalarida majburiy mehnat tizimi, shu jumladan, bolalarni ekspluatatsiya qilish G‘arbning yuzlab kompaniyalarini mamlakat eksportining eng muhim qismlaridan biri bo‘lgan paxtani sotib olishni to‘xtatishga majbur qildi. 

Bugun O‘zbekiston chet el sarmoyadorlarini izlamoqda va Karimov o‘limidan so‘ng G‘arb mulozimlarini mamnun etgan islohot yo‘lini e'lon qildi.

Fevral oyida Mirziyoev Allamjonov boshchiligidagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalaar agentligini tuzdi. 

Aftidan, sa'y-harakatlar o‘z samarasini berayotgan ko‘rinadi. 

Dekabr oyida “Economist” jurnali O‘zbekistonni 12 oy ichida erishgan yutuqlari uchun “yil mamlakati” deya e'lon qildi, SNN kanali esa o‘zining o‘rta asr me'moriy yodgorliklari bilan tanilgan O‘zbekistonni 2020 yildagi asosiy sayyohlik yo‘nalishi sifatida e'tirof etdi. 

Biroq ayrim inson huquqlari tashkilotlari bunday e'tiroflarga hali erta ekanligidan ogohlantirishmoqda.

O‘zbekiston-Germaniya inson huquqlari jamg‘armasi direktori Umida Niyozova yaqinda o‘tgan saylov arafasida yozgan blogida islohotlarni haqiqiy siyosiy muxolifatga to‘siq qo‘yishda davom etayotgan tuzumning “dekoratsiyasi” deya atadi.

Qiynoqlarga qarshi kurashish to‘g‘risidagi qonunga qaramay, O‘zbekiston qamoqxonalaridagi shafqatsiz munosabatlar haqida xabarlar kelishda davom etmoqda, u yerlarda hanuz saqlanayotgan siyosiy mahbuslar soni esa minglab bo‘lishi mumkin.

“Eski odatlardan qutulish og‘ir kechyapti, aftidan, xavfsizlik xizmatlari o‘zining katta ta'sirini saqlab qolmoqda va hokimiyat demokratlashmayapti”, deydi inson huquqlari faoli va Markaziy Osiyo bo‘yicha ekspert Stiv Sverdlov.

Mirziyoev ma'muriyatida ishlayotganlarning ko‘pchiligi, jumladan, prezidentning o‘zi ham Karimov davrida uzoq yillar davomida katta martabalarni egallashgan. Prezident siyosatini qo‘llab-quvvatlayotgan siyosiy partiyalar ham bir paytlar Islom Karimovni qo‘llagan.

2015 yilda prezidentlikka nomzod bo‘lgan “Adolat” partiyasi rahbari Narimon Umarov aslida Karimovning nomzodini bilvosita qo‘llab-quvvatlagan, Karimovni tanqid qilishdan bosh tortgan, biroq mamlakatda “ko‘p muammo” yig‘ilib qolganini aytgan edi.

Mirziyoev o‘ziga tahdid solishi mumkin deya hisoblagan sobiq ma'muriyatning ayrim a'zolarini hokimiyatdan chetlashtirdi, ba'zilari oqlandi, ba'zilari esa jazolandi. U katta qudratga ega Milliy xavfsizlik xizmati boshlig‘i Rustam Inoyatovni lavozimidan ozod qildi, ammo uni o‘zining maslahatchisi sifatida qoldirdi. 

Mirziyoev Milliy gvardiyani tuzdi. Ushbu tuzilma faoliyati yangi ma'muriyat ijtimoiy norozilikka munosabat bildirishda Karimov qo‘llagan usullardan qanchalik yiroqlashgani yoki yaqinligini ko‘rsatadigan haqiqiy sinov bo‘lishi mumkin.

Dekabr boshida tabiiy gaz va elektr energiyasining jiddiy tanqisligi O‘zbekistonning bir qator viloyatlarida ayrim norozilik chiqishlariga sabab bo‘ldi. Toshkent keskin choralarga bormadi va mahalliy amaldorlarni aybladi. Biroq hokimiyat kommunal xizmat narxlari tobora oshib borayotgani yuzasidan, ayniqsa, ishchilarning norozilik alomatlarini  bostirmoqda.

Toshkent va Samarqandda yashovchi ayrim oddiy odamlar “Ozodlik” radiosiga bergan izohlarida Karimov davrini sog‘inishayotgani, chunki so‘nggi uch yil ichida narxlar jiddiy oshgani, ammo ish haqi darajasi o‘zgarmaganligini ta'kidlashdi.

“Muammo shundaki, ushbu islohotlar hali sinovdan o‘tmagan”, deydi Vashingtondagi Karnegi markazining Rossiya va Yevrosiyo tadqiqotlari dasturi katta ilmiy xodimi Pol Stronskiy.

Uning ta'kidlashicha, Mirziyoev tizimi va Karimov rejimi o‘rtasidagi haqiqiy tafovut ko‘rsatkichi keng ko‘lamli noroziliklar yoki terrorchilik hujumlariga ko‘rsatiladigan munosabat bo‘lishi mumkin. “Hukumatning tezkor javob berishiga sabab bo‘ladigan [nimadir yuz berishi] kerak. Shundagina ular eski yoki yangi usullarga tayanadimi-yo‘qmi, ko‘rish mumkin bo‘ladi”.

Glenn Keyts
“Eltuz” tarjimasi. 

Manba: “Ozod Yevropa – Ozodlik radiosi

Tag‘in o‘qing
11 oktyabr 2021
Kamida 10 kishidan iborat uyushgan jinoiy guruh Toshkentda 64 kishini mulkidan mahrum qildi. Ishning beshta epizodi hozir poytaxtning Chilonzor ...
29 aprel 2016
O‘zbek hukumati tepasidagilarga tramvayning aslo keragi yo‘q, o‘zbek mulozimining tramvay yoki velosiped minishi – uni ko‘chaga chiqazib sazoyi qilish ...
17 aprel 2023
1970 yilning boshida «Bitlz»ni tark etganidan so‘ng Pol Makkartni (McCartney) o‘zining ilk yakkaxon albomini chiqardi. Bu vaqtga kelib «Bitlz» ...
22 may 2023
Alisher Navoiy nomidagi O‘zbek tili va adabiyoti universiteti rektori Sirojiddinov Shuhrat Samariddinovich «o‘z atrofiga qarindosh urug‘ini yig‘ib, kamida bir ...
Bloglar
17 mart 2024
Rassom Tuz bir mavzu muhokamasini boshlasa ag‘dar to‘ntarini chiqarib barcha qirralarini o‘rganadi. Tanganing ag‘iniyam¸ bag‘iniyam¸ ...
14 fevral 2024
«Yoshlar» telekanalida sodir bo‘layotgan korruptsiya oldida «Sport» telekanali direktori Zohid Karimov qo‘y og‘zidan cho‘p ololmaydigan ...
13 fevral 2024
Tarmoqning o‘zbek segmenti o‘zbek davlat ramzlariga nafratni parvarishlamoqda. Ijtimoiy tarmoqlarda mahalla raisi va faollarning davlat ...