Ko‘zqarash
22 aprel 2019

Qadimgi turklarning brahmi yozuvi

Qadimgi turkiy tilning ikkita asosiy alifbosi bor — O‘rxun-Yenisey (ko‘kturk, runik) yozuvi hamda uyg‘ur alifbosi. Bizgacha yetib kelgan matnlarning mutlaq ko‘pchiligi mana shu ikki alifboda yozilgan.

Ammo qadimgi turkiy til uchun boshqa yozuvlar ham ishlatilgan. Parfyan, so‘g‘d, estrangelo (suryoniychaning nestorian-diofizitlar ishlatgan varianti) alifbolari shular jumlasidandir.

Turk tilli matnlarda eng kam qo‘llangan va shu bois eng noyob hisoblanadigan yozuv esa brahmidir. Brahmi qadimgi hind yozuvlaridan biri bo‘lib, undan budda diniga e'tiqod qiluvchilar foydalangan.

Brahmi alifbosi yordamida yozilgan turkcha manbalarni topish nihoyatda qiyinligi barobarida ular bo‘yicha tadqiqotlar ham deyarli yo‘q. Bir-ikkita maqolani aytmasa. Buni qarangki, olis Kalgarida (https://en.wikipedia.org/wiki/Calgary) 1981 yili brahmi yozuvi bo‘yicha magistrlik dissertatsiyasi himoya qilingan ekan. Shu dissertatsiyaning 84–121-betlari qadimgi turkiy til uchun ishlatilgan brahmi yozuviga bag‘ishlanadi. O‘zbekiston, Qozog‘iston yoki Turkiya qolib, olis Kanadada shu mavzuni kimdir o‘rgangani diqqatga sazovor.

Xullas, qiziquvchilar bo‘lsa, va albatta, ingliz tilidan muammo bo‘lmasa, o‘zbek tili tarixining deyarli noma'lum bir jihati yoritilgan sifatli ilmiy ish bilan quyida tanishib chiqishingiz mumkin. Tezisda O‘rta Osiyoning boshqa qadimgi tillari, jumladan, tohar va xo‘tan-sak tillari haqida ham ma'lumotlar bor.

Eldar Asanov,
Telegramdagi «Asanov formati» blogeri

Tag‘in o‘qing
10 oktyabr 2018
O‘zbekiston madaniyat jamg‘armasi va Frantsiyadagi Luvr muzeyi o‘rtasida 9 oktyabr kuni o‘zaro memorandum imzolandi. Madaniyat vazirligi saytida bildirilishicha,  ushbu ...
26 sentyabr 2017
26 sentyabr kuni tanqidiy fikrlari uchun o‘zbek hukumatining qora ro‘yxatiga kiritilgan 63 yoshli yozuvchi Nurilla Otaxonov Turkiyadan Toshkentga yo‘l ...
29 iyun 2018
O‘zbekiston hukumatining muttasil buzish va qurish ishlari tufayli tarixiy qimmatini yo‘qotgan Shahrisabz yodgorliklari iyun oxirida e'lon qilinadigan YuNYeSKO qaroriga ...
28 yanvar 2017
Mustaqil o‘zbek publitsisti Shuhrat Salomov Armani va Ozarbayjon jamiyatining o‘zaro milliy ziddiyatlari ostida qoldi. 24 yanvar kuni o‘tgan asrlarda ...
Bloglar
17 mart 2024
Rassom Tuz bir mavzu muhokamasini boshlasa ag‘dar to‘ntarini chiqarib barcha qirralarini o‘rganadi. Tanganing ag‘iniyam¸ bag‘iniyam¸ ...
14 fevral 2024
«Yoshlar» telekanalida sodir bo‘layotgan korruptsiya oldida «Sport» telekanali direktori Zohid Karimov qo‘y og‘zidan cho‘p ololmaydigan ...
13 fevral 2024
Tarmoqning o‘zbek segmenti o‘zbek davlat ramzlariga nafratni parvarishlamoqda. Ijtimoiy tarmoqlarda mahalla raisi va faollarning davlat ...