O‘zbekistondagi biznes uchun ochiq, oddiy xalq uchun yopiq investitsiya

So‘nggi ikki yil davomida O‘zbekiston bir necha bor yanada ochiq bozor iqtisodiyotiga o‘tishi haqida e'lon qildi. Asta-sekin bu o‘zgarishlar mazkur islohotlardan foyda olish umididagi xalqaro rivojlanish banklarining e'tiborini tortdi.

Biroq O‘zbekiston bozori xalqaro savdo va xususiy sektor uchun ochilayotgan bir paytda fuqarolik jamiyati uchun yopiqligicha qolmoqda. Fuqarolik jamiyati va oddiy odamlarning ko‘zda tutilayotgan investitsiya loyihalari haqidagi axborotlarni olishi, xususan, rivojlanish jarayonlarida faol ishtirok etishi qiyin. Fuqarolik jamiyati o‘z mamlakatining rivojlanish rejalarida ishtirok etishi uchun kishilar banklardan investitsiya olishning dastlabki bosqichlarida ishonchli va to‘liq axborotga ega bo‘lishlari kerak, deyiladi biznes va inson huquqlariga ixtisoslashgan tadqiqotchi Ishita Petkarning maqolasida.

Ammo mamlakat iqtisodiyotiga xalqaro investitsiyalar haqidagi axborotlarga ega bo‘lish imkoniyatining o‘zi yetarli emas. Bu ma'lumotlar ahamiyatli bo‘lishi uchun fuqarolik jamiyati dastlabki bosqichlardayoq tushunarli axborotlarga ega bo‘lishi lozim.

Kavkaz va Markaziy Osiyoning ko‘plab mamlakatlarida hatto rus tilidagi axborotlar ham murakkab loyihalarni tushunishga intilayotgan kishilar uchun ochiq bo‘lmasligi mumkin.

Oddiy qilib aytganda, masalan, O‘zbekistondagi elektr energiyasini yetkazib berish bo‘yicha qiymati 30 million dollarlik texnik loyihani tavsiflovchi, ingliz tilida chop etilgan loyiha hujjatlari axborot olishga bo‘lgan huquqning amalga oshirilishi hisoblanishi mumkin emas.

«Avvaldan ogohlantirish tizimi» loyihasi tomonidan to‘plangan ma'lumotlarga ko‘ra, Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki (OTB) hamda Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YeTTB) kabi rivojlanish institutlari tomonidan O‘zbekistonga bo‘lgan qiziqish kuchaygani kuzatilmoqda. 2018 yilda Jahon banki qonunchilikka o‘zgartirishlar kiritish va O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o‘tish siyosati yuritilishini qo‘llab-quvvatlash uchun 500 million dollar miqdorida ilk zaymni berishni tasdiqladi. Xuddi shu vaqtda YeTTB hamkorlikni tiklab, Toshkentda yangi ofisini ochdi va xususiy sektorga mo‘ljallangan qator investitsiyalarni taklif etdi.

Umuman, O‘zbekiston uchun taklif etilayotgan ko‘plab loyihalar gaz turbinalaridan tortib irrigatsiyagacha va maktabgacha ta'limni xususiylashtirishgacha bo‘lgan barcha sohalarni qamrab oladi.

Shunga qaramay, mamlakatni «o‘zgartiruvchi» deb nomlanayotgan, taklif etilayotgan bu loyihalarning hujjatlari ochiq holda faqat ingliz tilida mavjud va loyihalar tasdiqlangungacha mahalliy tilga tarjima qilinishi ko‘zda tutilmagan. Hatto mahalliy rivojlanish jarayonlariga o‘z hissasini qo‘shish maqsadidagi loyiha ham o‘z oldiga loyiha hujjatlarini barcha uchun tushunarli tillarda tarjima qilish maqsadini qo‘ymagan.

Xullas, O‘zbekiston xalqaro institutlardan qancha pul oladi?

2018 yil noyabrdagi ma'lumotlarga ko‘ra, O‘zbekistondagi loyihalarni moliyalashtirish bilan asosan Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki shug‘ullanmoqda.

Shuningdek, investorlar ro‘yxatida Xalqaro moliya korporatsiyasi, Osiyo infratuzilmaviy investitsiyalar banki va Yevropa investitsiya banki kabi yirik tashkilotlar bor. Taklif etilayotgan loyihalarning aksariyati qurilish sektori uchun mo‘ljallangan. Sarmoya kiritish uchun taklif etilayotgan loyihalar soni bo‘yicha ikkinchi o‘rinda energetika sektori, texnik hamkorlik sohasi, moliya, suv ta'minoti va sanitariya, sanoat va savdo, qishloq va o‘rmon xo‘jaligi, huquq va boshqaruv, shuningdek, transport tarmoqlari turibdi.

2018 yildan O‘zbekistonda amalga oshirish taklif etilayotgan loyihalarni moliyalashtirayotgan tashkilotlar.

2018 yildan O‘zbekistonda sektorlar bo‘yicha amalga oshirilishi uchun taklif etilayotgan loyihalar

Maqola muallifi Ishita Petkar (Ishita Petkar), Hisobdorlik bo‘yicha xalqaro loyiha

Manba: https://medium.com/@accountability/development-in-the-caucasus-and-central-asia-open-for-business-closed-to-civil-society-d36cde44f5f1