Cotton campaign koalitsiyasi o‘zbek paxtasi boykotini bekor qildi

Berlinda joylashgan O‘zbekiston Inson huquqlari forumi tashkiloti 2021-yilda markaziy davlat tomonidan o‘rnatilgan Majburiy Mehnat topilmaganidan so‘ng, «Cotton campaign” koalitsiyasi o‘zbek paxtasini boykot qilish chaqirig‘ini bekor qilmoqda.

O‘zbekiston Inson huquqlari forumining bugun chiqqan «O‘zbekiston paxta terimidagi burilish nuqtasi: Markaziy xukumat tomonidan uyushtirilgan majburiy mehnat topilmadi. Islohotlarni davom ettirish uchun uyushmalar erkinligi zarur» nomli hisobotida paxta davlat tomonidan majburiy mehnatsiz terilganini e'tirof e'tirof etgan bo‘lsa-da, kuzatuvchilar mahalliy hokimiyat organlari tomonidan majburlash va aralashuv holatlari, shuningdek, ayrim majburiy mehnat holatlarini aniqladi. 

Bundan tashqari, O‘zbekistonda inson huquqlari monitoringi bilan shug‘ullanadigan mustaqil guruhlar ro‘yxatdan o‘tish va erkin faoliyat yurita olmaydi, bu esa yutuqni xavf ostiga qo‘yadi. 

O‘zbekiston hukumati ham, brendlar ham nafaqat majburiy mehnatga chek qo‘yishni ta'minlash, balki tekstil sanoat rivojlanishiga tayyor bo‘lgan ishchilar huquqlarini qo‘llab-quvvatlash uchun keyingi qadamlarni qo‘yishi kerak. 

«Biz O‘zbekiston hukumatini fuqarolik jamiyati uchun maydon ochish va global brendlarni jalb qiladigan hamda mehnat va inson huquqlarini himoya qiladigan mas'uliyatli manbalar uchun zarur bo‘lgan qulay muhitni yaratishga chaqiramiz», deyiladi jumladan hisobotda.

Islohotlar o‘zbek ishchilari, fermerlari va fuqarolik jamiyatiga foyda keltirishini ta'minlash uchun Cotton Campaign koalitsiyasi brendlarni O‘zbekistondan mas'uliyatli manbalarni jalb qilishga undaydi. 

“Tizimli, davlat tomonidan majburiy mehnatga barham berishdagi bu yutuq paxtachilik sohasidagi inson huquqlari buzilishini fosh qilish uchun katta tavakkalchilikka tushgan O‘zbekistondagi jasur mehnat va huquq himoyachilari tomonidan turtki bo‘ldi. Ularning yillar davomida qo‘rqmasdan kuzatuvi va hisoboti butun dunyoni o‘zbek mehnatkashlarini himoya qilish uchun harakat qilishga undadi”, – deydi O‘zbekiston Inson huquqlari forumi direktori Umida Niyozova.

O‘zbekiston fuqarolik jamiyati faollarining 2009-yilda o‘zbek paxtasini boykot qilishga chaqirgan petitsiyasiga javoban kompaniyalar o‘zlarining munosib mehnat majburiyatlarni qabul qila boshladilar va Cotton Campaign O‘zbekiston paxtasidagi majburiy mehnatga qarshi ishini boshladi. O‘shandan beri 331 ta brend va chakana savdo kompaniyalari, jumladan, C&A, Gap Inc., H&M, Levi Strauss & Co., Tesco, Walmart kabi jahonning ko‘plab yirik brendlari o‘zbek paxtasini boykot qilish majburiyatini oldi.

“So‘nggi 12 yil davomida yuzlab kompaniyalarni o‘zbek paxtasidan voz kechishga undaganimizdan so‘ng, biz O‘zbekiston paxtasi boykotini bekor qilish vaqti kelganini e'lon qilishdan xursandmiz,” deydi Responsible Sourcing Network tashkiloti raxbari va Cotton Campaign asoschilaridan biri Patrisiya Yurevich. 

Endi kompaniyalar mehnat huquqlarga tegishli ekspertiza o‘tkazishi va O‘zbekistondagi manbalar bo‘yicha o‘z siyosiy qarorlarini qabul qilishi kerak”.

 “O‘zbek Forumi” hisobotida paxta davlat tomonidan majburiy mehnatsiz terilganligi aniqlangan bo‘lsa-da, kuzatuvchilar mahalliy hokimiyat organlari tomonidan majburlash va aralashuv holatlari, shuningdek, ayrim majburiy mehnat holatlarini aniqladi. Bundan tashqari, dala darajasida monitoring va salohiyatni oshirish bilan shug‘ullanadigan mustaqil guruhlar ro‘yxatdan o‘tish va erkin faoliyat yurita olmaydi, bu esa taraqqiyotni xavf ostiga qo‘yadi.

O‘zbekistonda uyushmalar erkinligini cheklovchi repressiv siyosat va butun dunyo bo‘ylab tikuvchilik ishlab chiqaruvchi mamlakatlarda mehnat standartlari buzilishiga olib kelgan ta'minot zanjiri amaliyotini hisobga olgan holda, O‘zbekiston hukumati ham, brendlar ham nafaqat majburiy mehnatga chek qo‘yishni ta'minlash, balki sanoat rivojlanishiga tayyor bo‘lgan ishchilarning huquqlarini qo‘llab-quvvatlash uchun ham keyingi qadamlarni qo‘yishi kerak. O‘zbekiston paxta to‘qimachilik mahsulotlari uchun jozibador manba mamlakatga aylanish salohiyatiga ega, u yangi zamonaviy jihozlar hamda yetkazib berish zanjirining to‘liq ko‘rinishi va kuzatilishi imkoniyatini taklif etadi.

«Bugun biz nishonlayapmiz, ammo bizning ishimiz adolatli va insonparvar sanoatni rivojlantirishga yordam berishda davom etmoqda», dedi Allison Gill, Paxta kampaniyasini boshqarish qo‘mitasi a'zosi. “Bizda yetkazib beruvchilar va brendlar mehnat amaliyoti bo‘yicha haqiqiy shaffoflikka ega bo‘lgan hamda ishchilar huquqlariga sarmoya kiritishi va yuqori mehnat standartlarini saqlab qolishi mumkin bo‘lgan yangi turdagi ta'minot zanjirini yaratish imkoniyatiga egamiz. Ishlab chiqaruvchilarni eng past narxlar uchun raqobatlashishga majburlash va o‘z navbatida mehnat standartlarini pasaytirish o‘rniga, brendlar yetkazib beruvchilar va mehnat tashkilotlari bilan ta'minotning barcha darajalarida munosib mehnatni ta'minlash uchun adolatli sotib olish amaliyotiga asoslangan mas'uliyatli biznes modelini ishlab chiqishlari kerak.»

Cotton Campaign O‘zbekistondan mahsulot sotib olishni boshlashga qiziqqan barcha brendlarni ishlab chiqarishning barcha bosqichlarida, jumladan paxta fermalari, yigirish korxonalari, gazlama fabrikalari va ishlab chiqarish bo‘linmalarida mehnat huquqlariga rioya etilishini ta'minlash uchun inson huquqlarini sinchkovlik bilan tekshirishga chaqiradi. majburiy mehnatning oldini olish, monitoring qilish, shikoyat qilish va bartaraf etish uchun ishonchli, mustaqil mexanizmlar mavjud.

“Biz Prezident Mirziyoevning davlat tomonidan majburiy mehnatga barham berish va O‘zbekiston paxta sektorini isloh qilish uchun zarur bo‘lgan tarixiy islohotlarni tashabbuskorligi va amalga oshirishdagi rahbariyatini yuqori baholaymiz”, dedi Bennet Friman, Cotton campaign hammuassisi, AQSh Davlat kotibining demokratiya, inson va mehnat huquqlari bO‘yicha yordamchisining sobiq o‘rinbosari. “Endi biz O‘zbekiston hukumatini fuqarolik jamiyati uchun maydon ochish va global brendlarni jalb qiladigan hamda mehnat va inson huquqlarini himoya qiladigan mas'uliyatli manbalar uchun zarur bo‘lgan qulay muhitni yaratishga chaqiramiz”.