Frantsiya mahsulotlarini boykot qilish borasida

Ijtimoiy tarmoqlarda populistlar tomonidan Frantsiya mahsulotlariga boykot e'lon qilish haqida chaqiriqlar paydo bo‘lmoqda. Kelinglar, bu tadbirdan kimga qanaqa zarar keltira olishimizni ko‘rib chiqamiz.

Ixtiyoriy mahsulot iste'molchining qo‘liga yetib borgunicha 3 ta bosqichdan o‘tadi: texnologiya yaratish, ishlab chiqarish va marketing (sotish). Biror mahsulot uchun texnologiya yaratish yoki uning sifatini oshirish uchun katta ilmiy-texnik salohiyat talab qilinadi.

Davlatning ushbu salohiyati mahculotning bozordagi raqobatga chidamlilik ko‘rsatkichi sifatida qaraladi. Texnologiya yaratilgach, uning asosida ishlab chiqarish tashkil qilinadi. Bu esa o‘z o‘rnida qo‘shimcha ishchi o‘rinlaridir.

Yaratilgan mahsulotni sota olish ham murakkab jarayon. Shu sababli mahsulotni iste'molchi uchun tanish va jozibador qilish uchun brend ustida ishlanadi.

Texnologiya va yetakchi brendni yaratish juda katta aqliy mehnat talab qiladi. Shu sababli texnologiyalar va brend doim qimmat bo‘ladi va u keltiradigan qo‘yishcha qiymat ham yuqori.

Ishlab chiqarish jarayoni uchun bu gapni aytib bo‘lmaydi. Ishlab chiqarishda ijodkorlik yoki aqliy mehnat talab qilinmaydi. Faqatgina texnik reglamentga robot kabi amal qilinsa bo‘ldi.

Shu bois, ishlab chiqarishning qo‘shimcha qiymati qolgan ikki jarayonnikidan juda past.

Rivojlangan davlatlar, xususan, Frantsiya asosiy urg‘uni texnologiya yaratishga qaratgan. Yevropada Germaniya va Shveytsariya kabi Frantsiya bu sohada yetakchi.

Frantsiya texnologiyalari mashinasozlik, kompyuter texnologiyalari, neft qazib olish kabi deyarli barcha sohaga singib ketgan va aynan texnologiyalar Frantsiyaning asosiy moddiy bazasini tashkil qiladi.

Texnologiyalarini dunyo bo‘ylab barcha sohalarga keng joriy qilib tashlagan davlatga, istaymizmi-yo‘qmi, har bir sotib olayotgan mahsulotimizdan badal to‘laymiz.

Balkim Rossiya benzin, Turkiyada konserva mahsulotlarini sotib olganimizda ham Frantsiyaga muayyan miqdorda pul to‘layotgandirmiz. Turli sohalarda joriy qilingan va tijoratlashtirilgan patentlarni o‘rganib chiqish davomida buni tushunish mumkin.

Oddiy misol. O‘tgan asrning giganti bo‘lgan AQShning IBM kompaniyasi bugun mahsulot chiqarmaydi. Faqat texnologiya yaratadi. Shunga qaramay, uning kapitalizatsiyasi faqatgina o‘smoqda.

Endi faraz qiling, farzandimiz kasal bo‘lganda hatto Hindiston dorisini olsak ham uning substantsiyasi frantsuzlar ixtirosi asosida bo‘lishi mumkin. Chunki Frantsiya farmatsevtika gigantlardan biri.

«O‘zbekiston havo yo‘llari»dan aviachipta oldik. Samolyot Airbus ekan. Mana shu narsalarni boykot qila olamizmi? Yo‘q, albatta.

Frantsiya musulmon davlatlar mudrash va turli bo‘lmag‘ur narsalarning muhokamasi bilan ovora bo‘lgan paytda o‘z texnologiyalarini barcha sohalarga joriy qilib bo‘lgan.

Biz boykot qilmoqchi bo‘lgan narsalar esa qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, xolos. Ya'ni ishlab chiqarishga bog‘liq. Ishlab chiqarish esa, yuqorida aytganimdek, eng kam qo‘shimcha qiymatga ega.

Yevropada ishlab chiqarishda va uning atrofidagi qora mehnatda tirikchilik qiladiganlarning juda katta qismi musulmonlar. Mahalliy va muhojir musulmonlar. Aynan shu odamlar doim zarba ostida qoladi.

Kompaniyalarda foyda kamayishi bilan qisqartirishga tushadigan odamlar aynan shular. Ular osonlikcha ishsiz qolishi mumkin buning ketidan.

Mening shaxsiy fikrim, sariyog‘ yoki no‘xat konservasining rasmini qo‘yib, boykot e'lon qilinglar, deyish populizm va ojizlikdan boshqa narsa emas. Ayniqsa, ushbu mahsulotlar Frantsiyada emas, balki o‘zimizda va qo‘shni davlatlarda ishlab chiqarilishini bilsak.

Rustam Ashurov
bloger