Ukrainanini qonga botirgan o‘zbek paxtasi

Rossiya Ukrainaga 2022 yil fevral oyida bostirib kirganidan beri O‘zbekistondagi ikki zavod Rossiyaning harbiy harakatlarini qo‘llab-quvvatlash uchun muhim materiallar yetkazib berishda asosiy rol o‘ynadi, jumladan portlovchi moddalar ishlab chiqarishda.

«Xaron» o‘rganib chiqqan savdo ma'lumotlariga ko‘ra, «Farg‘ona kimyo zavodi MChJ» va «Sыryovaya tsellyuloza MChJ» zavodlari Rossiyaning o‘q-dori ishlab chiqaruvchi zavodlariga, mudofaa pudratchilariga va boshqa harbiy iste'molchilarga 170 million dollardan ortiq qiymatda tsellyuloza yetkazib bergan.

(Xaron (Kharon) – dunyoning yetakchi tashkilotlariga moliyaviy jinoyatlar, ta'minot zanjiridagi xavflar, eksport nazorati, investitsiya xatarlari va boshqa turli sanktsiya xavflarini aniqlashda yordam beruvchi shirkatdir.)

Ikki zavod ham O‘zbekiston paxta sanoati bilan chuqur aloqalarga ega Rustam Muminov ismli Rossiya fuqarosi bilan bog‘langan. Hozirgi kunda Muminov Farg‘ona Kimyo Zavodi shirkatiga egalik qiladi. Avval esa u Raw Materials Cellulose kompaniyasiga egalik qilgan, lekin 2024 yilda o‘z ulushini boshqa shaxslarga topshirgan.

Ushbu zavodlarda ishlab chiqarilgan tsellyuloza Rossiyadagi bir nechta yirik harbiy mahsulotlar yetkazib beruvchi korxonalar tomonidan, jumladan, Qozon davlat porox zavodi, Perm porox zavodi va Tambov porox zavodi kabi davlat korxonalari tomonidan xarid qilingan — 2023 yilda AQSh Moliya vazirligi bu zavodlarning barchasini Rossiya mudofaa sanoatini qo‘llab-quvvatlagani uchun sanktsiyaga kiritgan.

Harbiy ishlab chiqarishdagi muhim komponent

Paxtadan olinadigan tsellyuloza nitrotsellyuloza yoki «qo‘lyozma paxta»ni ishlab chiqarish uchun muhim komponent hisoblanadi — bu raketalar, porox va turli harbiy qo‘llanmalar uchun zarur bo‘lgan yonuvchan birikma. Nitrotsellyuloza yaratishning kimyoviy jarayoni tsellyulozani azot va sulfat kislotalari bilan qayta ishlashni o‘z ichiga oladi, bu uni qurol ishlab chiqarish va portlovchi moddalar bilan bog‘liq boshqa tarmoqlar uchun muhim mahsulotga aylantiradi.

Mo‘minovning biznes imperiyasi

PBS NewHour xabariga ko‘ra, «O‘zbekistondan Rossiyaga paxta tsellyulozasi eksportining 85% ga yaqinini nazorat qiladigan» Muminov katta biznes imperiya qurgan. Sovet davridan beri Rossiyaga paxta yetkazib berib kelayotgan bu yirik paxta ishlab chiqaruvchi O‘zbekistonda bu yo‘nalishda hukmronlikka erishdi.

O‘zbekistondagi manfaatlaridan tashqari, uning biznes faoliyati Yevropani qamrab olgan, u yerda venchur kompaniyada ulushga ega, shuningdek, Rossiya ishlab chiqarish sektorida ham ulushga ega.

O‘zbekistondan Rossiyaga tsellyuloza eksporti, Mo‘miniv tarmog‘i orqali amalga oshiriladigan yetkazib berishlar, davom etayotgan xalqaro sanktsiyalar va savdo cheklovlari sharoitida Rossiya mudofaa operatsiyalarini qo‘llab-quvvatlashda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Rossiyaning nitrotsellyuloza kabi materiallarga bo‘lgan ehtiyoji saqlanib qolgani sababli, O‘zbekiston zavodlari bu tobora murakkab geosiyosiy dinamikada asosiy o‘yinchilar bo‘lib qolmoqda.

Ma'lumot

Rustam Muminov 1953 yil 26 dekabrda Toshkentda tug‘ilgan. Toshkent avtomobil-yo‘l institutini tamomlagan. 1997 yildan 2012 yilgacha Bursel Insaat turk kompaniyasi direktori bo‘lib ishlagan, bu kompaniya ikki yirik paxtani qayta ishlash fabrikasi va tikuv-ko‘kim fabrikasi qurgan. Keyinchalik GAO «TAPOiCh» da tashqi iqtisodiy aloqalar bo‘yicha direktor o‘rinbosari sifatida faoliyat yuritgan.