Украинанини қонга ботирган ўзбек пахтаси

Россия Украинага 2022 йил февраль ойида бостириб кирганидан бери Ўзбекистондаги икки завод Россиянинг ҳарбий ҳаракатларини қўллаб-қувватлаш учун муҳим материаллар етказиб беришда асосий роль ўйнади, жумладан портловчи моддалар ишлаб чиқаришда.

«Харон» ўрганиб чиққан савдо маълумотларига кўра, «Фарғона кимё заводи МЧЖ» ва «Сырьёвая целлюлоза МЧЖ» заводлари Россиянинг ўқ-дори ишлаб чиқарувчи заводларига, мудофаа пудратчиларига ва бошқа ҳарбий истеъмолчиларга 170 миллион доллардан ортиқ қийматда целлюлоза етказиб берган.

(Харон (Kharon) – дунёнинг етакчи ташкилотларига молиявий жиноятлар, таъминот занжиридаги хавфлар, экспорт назорати, инвестиция хатарлари ва бошқа турли санкция хавфларини аниқлашда ёрдам берувчи ширкатдир.)

Икки завод ҳам Ўзбекистон пахта саноати билан чуқур алоқаларга эга Рустам Муминов исмли Россия фуқароси билан боғланган. Ҳозирги кунда Муминов Фарғона Кимё Заводи ширкатига эгалик қилади. Аввал эса у Raw Materials Cellulose компаниясига эгалик қилган, лекин 2024 йилда ўз улушини бошқа шахсларга топширган.

Ушбу заводларда ишлаб чиқарилган целлюлоза Россиядаги бир нечта йирик ҳарбий маҳсулотлар етказиб берувчи корхоналар томонидан, жумладан, Қозон давлат порох заводи, Перм порох заводи ва Тамбов порох заводи каби давлат корхоналари томонидан харид қилинган — 2023 йилда АҚШ Молия вазирлиги бу заводларнинг барчасини Россия мудофаа саноатини қўллаб-қувватлагани учун санкцияга киритган.

Ҳарбий ишлаб чиқаришдаги муҳим компонент

Пахтадан олинадиган целлюлоза нитроцеллюлоза ёки «қўлёзма пахта»ни ишлаб чиқариш учун муҳим компонент ҳисобланади — бу ракеталар, порох ва турли ҳарбий қўлланмалар учун зарур бўлган ёнувчан бирикма. Нитроцеллюлоза яратишнинг кимёвий жараёни целлюлозани азот ва сулфат кислоталари билан қайта ишлашни ўз ичига олади, бу уни қурол ишлаб чиқариш ва портловчи моддалар билан боғлиқ бошқа тармоқлар учун муҳим маҳсулотга айлантиради.

Мўминовнинг бизнес империяси

PBS NewHour хабарига кўра, «Ўзбекистондан Россияга пахта целлюлозаси экспортининг 85% га яқинини назорат қиладиган» Муминов катта бизнес империя қурган. Совет давридан бери Россияга пахта етказиб бериб келаётган бу йирик пахта ишлаб чиқарувчи Ўзбекистонда бу йўналишда ҳукмронликка эришди.

Ўзбекистондаги манфаатларидан ташқари, унинг бизнес фаолияти Европани қамраб олган, у ерда венчур компанияда улушга эга, шунингдек, Россия ишлаб чиқариш секторида ҳам улушга эга.

Ўзбекистондан Россияга целлюлоза экспорти, Мўминив тармоғи орқали амалга ошириладиган етказиб беришлар, давом этаётган халқаро санкциялар ва савдо чекловлари шароитида Россия мудофаа операцияларини қўллаб-қувватлашда ҳал қилувчи роль ўйнайди. Россиянинг нитроцеллюлоза каби материалларга бўлган эҳтиёжи сақланиб қолгани сабабли, Ўзбекистон заводлари бу тобора мураккаб геосиёсий динамикада асосий ўйинчилар бўлиб қолмоқда.

Маълумот

Рустам Муминов 1953 йил 26 декабрда Тошкентда туғилган. Тошкент автомобил-йўл институтини тамомлаган. 1997 йилдан 2012 йилгача Bursel Insaat турк компанияси директори бўлиб ишлаган, бу компания икки йирик пахтани қайта ишлаш фабрикаси ва тикув-кўким фабрикаси қурган. Кейинчалик ГАО «ТАПОиЧ» да ташқи иқтисодий алоқалар бўйича директор ўринбосари сифатида фаолият юритган.