Бухоро НҚИЗдаги уруғ-аймоқчилик

Бухоро нефтни қайта ишлаш заводида коррупсия ва таниш-билишчилик: Катта қаллобликлар ва давлатга етказилган зарар

Бухоро нефтни қайта ишлаш заводида (БНҚИЗ) коррупсия можароси юзага келиб, бу жамоатчилик ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг диққатини тортди. Можаро таниш-билишчилик, хизмат ваколатларидан суиистеъмол қилиш ҳамда давлатга катта зарар етказиш каби кенг кўламли қонунбузарликларни ўз ичига олади.

Таниш-билишчилик ва заводни қариндошчилик асосида бошқариш

БНҚИЗ директори Акбар Фазилов ўз лавозимига энергетика қўмитасининг собиқ раиси Алишер Султонов билан хорижий сафарларда ўрнатилган яқин алоқалари туфайли тайинлангани даъво қилинмоқда. Натижада, нефтни қайта ишлаш соҳасида етарли тажрибаси ва билимига эга бўлмаган шахс заводнинг раҳбари бўлган.

Бу билан қонунбузарликлар тугамаган. Фазилов ўз қариндошларини муҳим лавозимларга тайинлаган: бош муҳандис этиб Бахтиёр Мустафаевни, умумий масалалар бўйича ўринбосар этиб эса Алишер Нурхоновни қўйган. Бундан ташқари, заводнинг раҳбар лавозимларига ва бошқа бўлимларига ҳам қариндошлари, жумладан келинлар, жиянлар ва дўстларини ишга жойлаштирган. Кўпчилик ходимларнинг бундай лавозимларга мос келадиган малака ва тажрибага эга эмаслиги заводнинг самарадорлигига салбий таъсир кўрсатмоқда.

Хавотирли жиҳатлардан бири шундаки, «модернизация гуруҳи» деб аталувчи, фақат қариндошлардан иборат бўлган гуруҳ учун Тошкентда бир неча йилдан бери офис ижарага олинган. Бу тузилма на заводга, на давлатга фойда келтирмаяпти, балки унинг харажатлари корхонанинг зарарини янада оширмоқда.

Коррупсия схемалари ва молиявий қонунбузарликлар

Текширувлар натижасида Бухоро нефтни қайта ишлаш заводида 22 миллиард сўмдан ортиқ миқдорда молиявий қонунбузарликлар аниқланган. Энг оғир ҳолат 8,5 миллиард сўм миқдоридаги нефт маҳсулотларини ўғирлик қилиш бўлиб, бунда бош бухгалтер ва бошқа расмийлар қатнашган. Ҳужжатлар сохталаштирилган ва хусусий «Cитй Cампинг Букҳара» компанияси билан тўловсиз шартномалар тузилган. Компания раҳбари мамлакатдан қочиб кетишга уринаётганда қўлга олинган ва бу жиноятда иштирок этганларга нисбатан жиноий иш қўзғатилган.

«Ўзбекнефтгаз»нинг собиқ раисининг роли

Коррупсия фаолиятининг муҳим жиҳатларидан бири, собиқ «Ўзбекнефтгаз» раиси Меҳриддин Абдуллаев томонидан маъқулланган муваффақияциз лойиҳа бўлиб, у пирилиз дистиллатини 11Р01 реактори олдига қўшишни таклиф қилган. Бу эса Франсиянинг Ахенс компаниясидан бир неча миллион долларга харид қилинган қиммат катализаторларнинг ифлосланишига олиб келган. Ушбу тажриба завод ишини яхшиламаган, аксинча, катта иқтисодий зарар келтирган.

Давлатга етказилган умумий зарар

Юқоридаги ҳолатлар Ўзбекистон Президенти эълон қилган коррупсияга қарши сиёсатга зид келади. Бу схемалар туфайли завод ва давлат катта миқдорда зарар кўришда давом этмоқда. Таниш-билишчилик, малакали кадрларга бўлган эҳтиёж ва молиявий қаллобликлар завод маҳсулотининг нархини ошириб, сифатини пасайишига олиб келган. Оддий фуқаролар ёнилғи учун юқори нарх тўлашга мажбур бўлмоқда, завод раҳбарияти ва уларнинг қариндошлари эса давлат ҳисобидан бойиб кетмоқда.

Хулоса

Вазиятни тўлиқ ҳал этиш ва айбдорларни жавобгарликка тортиш учун ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари томонидан пухта тергов ўтказилиши ва завод раҳбариятининг фаолияти устидан назорат кучайтирилиши зарур. Шундагина завод ишининг самарадорлигини тиклаш ва мамлакат ҳамда унинг фуқаролари учун молиявий юкни камайтириш мумкин бўлади.