Тошкентда ўтиши кутилган Биеннале ҳам Каримов каби сирли ўлимга юз тутдими?

Жорий йилнинг 7 октябрида Тошкентда очилиши кутилган Замонавий санъат Биенналеси қолдирилгани ҳақида расмий бўлмаган хабарлар урчиди.

Бу йилги Биеннале маҳаллий мулозимларнинг “Гулнора Каримовасиз ҳам эплаймиз” деган иддаоси ижобати ўлароқ режаланган эди.

Аммо ҳаммаси аянчли тугади. Биенналенинг бўлмаслиги ҳақидаги маълумотлар марҳум Ўзбекистон раҳбари ўлимининг ëритилишига жуда ўхшаб кетяпти.

Яъни Биеннале бекор қилингани ҳақида аниқ расмий хабар йўқ. Лекин ҳамма Биенналенинг, номаълум сабабларга кўра, бекор қилинганини аниқ-тиниқ билиб турибди.

Баъзилар сиëсий сабабларга кўра бекор қилинди деган иддаоларни саслантирмоқда.

Бекор қилиниш сабаблари ëлғиз Оллоҳга аëн, аммо Ўзбекистоннинг тасвирий санъат оламидаги обрўсига бу сафар жиддий зарар етгани аниқ.

Бироқ, эртами кеч Биеннале қолдирилгани сабабларни биламиз, ҳудди Каримов ўлими сабаблари кеч бўлса ҳам “расман” айтилгани каби.

Биеннале ташкилининг заиф экани эса бугуннинг ҳақиқатидир.

Ташкилотчилар ҳатто Биеннале учун алоҳида сайт очишга ҳам эринишган.

Биеннале куратори санъатшунос Нигора Аҳмедова хоним ëки унинг шотирлари билан боғланишнинг ҳам иложи йўқ.

Биенналенинг қоғоздаги ташкилотчиси бўлган Бадиий академия ҳам ҳеч бир тарзда изоҳ бермаяпти.

Гўëки Биенналенинг қолдирилгани президент ўлими каби давлат сиридир.

Тадбирда қатнашиши ташкилотчилар “шарофати билан” сир тутилган рассомларнинг қайғули аҳволи ҳақида фақат тахмин қилишимиз мумкин.

Кейинги бир йил мобайнида бу тадбирга тайëрланган рассомлар юзига Ўзбекистондаги энг юқори мулозимнинг тупургани эса бундан-да қайғулироқ.

Ўзбекистонда замонавий тасвирий санъат ўгай ва кераксиз матоҳга айлантирилган.

Бир вақтлар Ўзбекистон Совет Ўрта Осиëсининг маданият санъат ва меъморчиликдаги илғор новатор ғояларнинг йўлчи юлдузи, байроқдор дарғаси эди.

Марказий Осиëдаги энг яхши санъат билим юртлари, олийгох ва бадиий ижодхоналар Тошкентда эди. Ўрта Осиëнинг барча республикаларидан Тошкентга келиб санъат соҳасида таълим олишар эди.

Аммо бу энди ўтмиш хотирасига айланди.

Каримов маъмуриятининг “шонли” фаолияти Ўзбекистондаги санъат таълими тизимларининиг барча бўғинларини илон чаққани каби фалаж қилди.

Таълим тизими тотал коррупция, вайроналик ичига ғарқ бўлди. Малакаси шубҳали бўлган ўқитувчиларнинг турли аймоқлари ўртасида соғин сигир эмчаклари каби талаш бўлган санъат таълими пировардида сут бермайдиган қисир сигирга айланди.

Охири бу “сигир”ни ҳам сўйиб аймоқлар орасида гўштини хомталаш қилишди.

Талабалар замонавий санъат билан ҳеч қандай алоқаси бўлмаган ўлик қўлланмалар бўйича ўқитила бошланди.

2012 йилга келиб рассомлик коллежларининг ўзбек синфларида талабалар учун яланғоч натура (яланғоч тарзда ўтирган аëл ёки эркакнинг тиригига қараб. Таҳр.) расмини чизиш машғулотлари бекор қилинди.

Бундан олдин Ўзбекистонда Рассомлар уюшмаси йўқ қилинган эди. Уюшма рассомлар ҳақ-ҳуқуқларини оз бўлса ҳам ҳимоя қилиб турган идора эди.
Собиқ СССРда фақат Ўзбекистондагина уюшма йўқотилганини эслатмоқ лозим.

Буларнинг бариси Ўзбекистондаги тасвирий санъат ҳаëтини ачинарли ва зўрға кун кўрувчи тиламчининг аҳволига тушириб қўйди.

2000 йиллар бошида Ўзбекистон марҳум президентинимг тўнғич қизи Гулнора Каримова дунëда кечаëтган санъат ҳаëтига уйғун бир тадбир ўтказилишига бош қўшди.

Аммо дунëдаги тасвирий санъат оқимларидан ихоталанган ўзбек рассомлари халқаро мавқедаги тадбир яратишдан мосуво бўлгани муаммо ҳамиртуруши бўлди.

Оқибатда тасодифий расмлар жамламасидан иборат тартибсиз фестивал кўргазмалар паради ўтказилаверди. Бу “тадбир”ларнинг эса дунë тасвирий санъати билан ҳеч бир тарзда алоқаси йўқ эди.

Акмал Ризаев
Ўзбекистонлик муаллиф таҳаллуси
Eltuz.com