27 октябрь Ўзбекистон туғилган кун

1923 йилнинг 13 декабрда Тошкентда РCП (б) Марказий қўмитаси Марказий бюросига Туркистон ССРнинг 30 таниқли «қирғиз [қозоқ] ишчилари» томонидан имзоланган хат келди. Улар ўзбек ҳукмронлигидан шикоят қилиб, унга чек қўйишга чақирдилар.

1923 йил 18 декабрда Туркистон ССР Халқ Комиссарлари Кенгаши раиси Турор Рисқулов Сталинга тушунтириш хати юборди. Хатга фақат Рисқулов имзо чеккан эди. Бу мактубда битта таклиф бор эди – Туркистонни икки республикага бўлиб, ўзбек ва қирғизга ажратиш (қозоқлар ўша вақтда қирғиз деб аталган). Рисқуловга кўра, буни дарҳол қилиш керак, акс ҳолда, жиддий оқибатлардан қочиш мумкин эмас. Мактубда қозоқ ва ўзбекларни икки айирмаса, улар бир-бирини сўйиб, қириб ташайди, деган аргумент келтирилади.

1924 йилнинг 9 январда Тошкентда ўтган Советларнинг Умум Туркистон 12 қурултойи муаммо келтириб чиқарганларни ўз лавозимларидан олиб ташлади. Ўзбек Шорустам Исломов халқ Комиссарлари Кенгаши раиси этиб тайинланди, туркман Надарбай Айтаков ТУРКЦИК раҳбари этиб сайланди.

1924 йилнинг 24 январида Тошкентда РКП (б) Марказий Комитети бюроси (Абдулло Раҳимбоев) КПТ Марказий Комитети Ижроия бюроси билан биргаликда Қара-қирғиз халқининг ўз халқини мустақил миллат сифатида тан олиш тўғрисидаги аризасини кўриб чиқди ва қарор қабул қилди». Қарорда Туркистоннинг Ўзбекистон, Қирғизистон ва Туркманистонга бўлинишига асосланган уч [автоном] республика тузиш тўғрисидаги 13 июн 1920 йилги қарорда, асл ленинча режадан четга чиқмаслик» кўзда тутилди.

1924 йил 31 январ СССР Советларининг биринчи съездида СССРнинг биринчи Конституциясини тасдиқланди.

Москва Марказий Осиёни миллий йўналиш бўйича ажратиш зарурлиги ҳақида якуний қарорга келган эди.

1924 йил 23 февралда Москвада Туркистон делегацияси ва Т. Рудзутак иштирокида Лениннинг Туркистонда учта мустақил [автоном] республикаларни яратиш бўйича дастлабки режаси орқали «қирғиз-ўзбек зиддиятлари» масала ечими ҳал қилинди («муаммо тугатилди»): Туркистон ўрнида Ўзбекистон Республикаси, Туркманистон Республикаси ва Қирғизистон Республикаси тузилишига кремль охирги қарорини берди.

1924 йил 24 февралда Бухоро Республикаси кутилмаганда Туркистоннинг миллий-давлат демаркацияси масаласига қўшилди.

Шу куни Бухорода бу масала Бухоро Компартияси Марказий Комитетининг бутун Ўрта Осиё бўйлаб кенгайтирилган пленумида кўриб чиқилди. Бу мавзу ўта долзарб бўлиб қоларкан, 1922 йилда туғилган Бухоро ва Хоразм республикалари ўрнатилган СССРдан ташқарида қолган эди.

«Ўрта Осиё Совет республикаларини делимитация (ажратиш) нинг Миллий белгилари» ҳақида РКП (б) Марказий Комитети Марказий бюроси аъзоси, Бухоро Республикаси Нозирлар Кенгаши раиси Файзулла Хўжаев маъруза қилди.

Сталиннинг 1923 йил июн ойида Москвада бўлиб ўтган йиғилишида «Бухоро Республикаси шунчаки СССРга кирмайди» деган сўзларини ҳисобга олиб, Файзулла Хўжаев Туркистон ССР Бухоро Республикасига қўшилиш орқали Ўзбекистон давлатини тиклаш ғоясини илгари сурди.

Унинг «ўрта Осиёда миллий бир хил республикалар тузиш тўғрисида»ги тезислари қуйидаги баёнот билан очилди: «илгари Темур ва унинг ворислари ягона давлатга бирлашган ўзбек халқи кейинги асрларда алоҳида қисмларга парчаланиб кетди…».

1924 йил мартда Туркистон КП (б) Марказий Комитетининг ижрочи котиби И. M. Вареикис Туркистондаги сиёсий вазият ҳақида И. В. Сталинга йўллаган мактубида шундай ёзади:

«…. Бу ерда миллий муносабатлар давлатда ҳукмрон миллат ҳуқуқи учун ўзбеклар ва қирғизлар ўртасида доимий кураш олиб борилаётгани сабаб, вазият ўта кескин. Бу миллий демаркация масаласида ўзбеклар, қирғизлар ва туркманлар кўрсатган алоҳида жаҳд туфайлидир. Ўзларини камситилган ва давлат лавозимларига яқинлаштирилмаганидан хафа бўлган Қора-қирғизлар бўлинишни талаб қилмоқда. Марказий қўмита масъул ишчиларнинг йиғилишини чақирди, унда миллий демаркация масаласи кўтарилди…

Натижада икки нуқтаи назар пайдо бўлди: 1) қирғизлар Бирлашган Туркистон Жумҳуриятининг Мухтор вилояти сифатида делимитация қилинади 2) ўзбеклар, туркманлар, қорақирғизлар, қисман бухороликлар (ўзбеклар) — республика мақомида демаркацияси қилинади…».

1924 йил 28 мартда РКП Марказий қўмитаси Марказий бюроси ўз вақтида ва мақсадга мувофиқ деб Марказий Осиё республикалари миқёсида миллий ҳудудий асосида демаркация қилиш ҳақида «қарор қабул қилди.»

Бироқ С. Ходжанов ва С. Асфендиаров К. Атабаев Туркистон бирлигини сақлаб қолишни, Ўрта Осиё миқёсида РСФСР таркибида Совет Федерациясини тузишни таклиф қилдилар. Туркманистон Республикасининг «асосий этник гуруҳлари» сонига кўра 3 ёки 5 та миллий автоном вилоятлардан иборат бўлиши керак еди.

1924 йил 5 апрелда Москвада РКП (б) Марказий Комитетининг сиёсий бюроси, РКП (б) Марказий Комитетининг Марказий бюроси аъзоси А. Рахимбаевнинг «Туркистон, Бухоро ва Хоразм тўғрисида (миллий республикаларни шакллантириш тўғрисида)», Марказий Осиёни делимитация қилиш бўйича дастлабки таклифларни кўриб чиқди.

Бу масалани ҳал қилишни май ойининг охиригача қолдирди, Туркистон, Бухоро ва Хоразм делегацияларига РКПнинг қурултойига ушбу сўров бўйича материаллар олиб келиш мажбуран юкланди.

1924 йил 19 апрелда Тошкентда Туркистон Компартияси (б) Марказий Комитетининг Ижроия бюроси РКП (б) Марказий Комитетининг 5 апрелдаги (1924) қарорига мувофиқ миллий масала бўйича комиссияга Туркистон Компартияси Марказий Комитети Ижроия қўмитаси Марказий Комитетининг Ўрта Осиёнинг миллий—ҳудудий чегараланиши масаласи Москва истаган йўсинда ҳал қилинадиган бўлди.

28 апрелда Тошкентда РКП (б) Марказий Комитетининг Марказий бюроси Туркистон Коммунистик партияси Марказий Комитетининг Ижроия бюроси ва Қирғизистон АССР вакилларининг иштироки билан биргаликда Марказий Осиёда миллий демаркация масаласини кўриб чиқди.

Муҳокама қилинаётган тема юзасидан барча республикалар вакилларига умумий тушунча ва мақбул ечимни истисно етадиган таклиф ва лойиҳалар билан ўз фикр-мулоҳазаларини билдириш имконияти берилди.

Абдулло Раҳимбоев Туркистон Компартияси Марказий Комитети номидан биринчи бўлиб сўзга чиқди. У Марказий Осиё Федерациясини тузиш ғоясини қаттиқ қоралади. «Сиёсий бюро йиғилишида, – дейди Рахимбаев, – мен бу масалада Сталиннинг ўзбек ва туркман республикаларини СССРга тўғридан-тўғри кириб келиши билан тузиш керак, деган қарашни қўллаб-қувватлайман.».

Файзулло Хўжаев тожиклар масаласини кўтарди. БСРДА миллий-ҳудудий демаркация масаласини муҳокама қилиш тарихини ёритар екан, у шундай деди: «тожикларга келсак, улар билан боғлиқ иккита вариант мавжуд – улар республикамизга мустақил қисм сифатида кириши ёки тўлиқ мустақилликка эришиши керак; бу масала бўйича тожикларнинг ўзларида ташаббус ва фикр йўқ.»

Хоразм Коммунистик партияси Марказий қўмитасининг ижрочи котиби К. Адинаев ва Коммунистик партия Марказий қўмитаси бюроси аъзоси, ХССР ички ишлар Халқ комиссари М. K. Абдусаломов Хоразм Республикасининг демаркацияси ва унинг мустақил давлат сифатида сақланишига қарши чиқдилар.

Қорақирғиз (қирғиз) вакили — Семиреченск вилоят партия Комитети котиби Ишенали Арабаев ўз мухторияти яратилгандан сўнг Қорақирғиз ҳар қандай федерация ёки республикага кириши тўғрисида мустақил равишда қарор қабул қилиши мумкинлигини таъкидлади.

Бироқ Туркистон Компартияси Марказий Комитети ва Қирғизистон вилоят партия Комитети (қирғиз АССР, Оренбург) вакиллари РКП (б) Марказий Комитети раҳбарияти кўмагида икки Совет Республикаси — ўзбек ва туркман республикасига, Тожик, Қорақирғиз ва Қорақалпоқларни автоном вилоятларга айлантиришга қарор қилди.

РКП (б) Марказий Комитетининг Марказий бюроси «Марказий Осиё республикаларини миллий-ҳудудий делимитация қилиш тўғрисида» қарор қабул қилди.» ўрта Осиё республикалари миқёсида миллий-ҳудудий асосда демаркацияни ўз вақтида ва мақсадга мувофиқ деб тан олиш.».

4-Май (1924-йил) Тошкентда Туркистон Коммунистик партияси(б) нинг сўнгги қурултойи очилди (4-9-май 1924-йил).

1924 йил 8 майда РКП(б) Марказий Комитетининг Марказий бюросига Хоразм Коммунистик партияси Марказий комитетидан хат келди, унда Хоразм Республикасининг бўлиниши амалий эмаслиги ва у Марказий Осиёнинг миллий-ҳудудий демаркациясида қатнашмаслиги таъкидланди.

11 Май 1924 йилда Тошкентда РКП (б) Марказий Комитетининг Марказий бюроси қуйидаги қарорни қабул қилди:

1) ҳозирги кунда мавжуд бўлган Марказий Осиё Республикаларини миллий-ҳудудий асосда, янги ажратилган миллий-ҳудудий бирлашмалар федерациясини тузмасдан демаркация қилиш зарурлигини тан олиш.

2) Ўзбекистон ва Туркманистон республикаларини СССР таркибига тўғридан-тўғри кириш йўли билан ташкил этиш.

3) Ўзбекистон Республикаси таркибида Тожикистон автоном вилоятини тузиш.

4) Туркистон автоном республикасида яшайдиган қирғизларни ҳозирги мавжуд республиcа таркибига киритиш…

5) Тошкент шаҳрини тузилиши кутилаëтган Ўзбекистон Республикаси ичида қолдириш.

4 июнда Москвада РКП (б) Марказий Комитетининг ташкилий бюроси «Ўрта Осиё Республикаларининг миллий демаркацияси тўғрисида» ги масалани кўриб чиқди ва қарор қабул қилди:

а) Марказий қўмита Марказий бюросининг таклифини асос қилиб олиш.

б) Сталиннинг таклифини қабул қилиш; Хоразмнинг Ўзбекистон Республикасига кириши ҳақидаги саволлар очиқ қолдирилиши ва хоразмлик туркманларнинг Туркманистонга қўшилиши ҳақидаги илтимоси қондирилиши кераклигини таклиф қилди.

c) тасдиқлаш учун сиёсий бюрога бир бутун сифатида масала тақдим қилинди.

12 июн куни Москвада РКП (б) Марказий қўмитасининг сиёсий бюроси РCП (б) Марказий қўмитасининг таклифларини қўллаб-қувватлади ва 4 июндаги РКП (б) Марказий қўмитасининг ташкилий бюросининг қарорини тасдиқлади.»Ўрта Осиё Республикаларининг миллий делимитацияси»(таҳририда).

12 июнда Москвада РCП(б) Марказий қўмитасининг сиёсий бюроси Рcп (б) Марказий қўмитасининг ташкилий бюроси аъзоси, Рcп (б) Марказий қўмитасининг котиби И. A. Зеленскийни Марказий қўмитанинг раиси сифатида тасдиқлади.

1924 йилнинг 15 июнда Москва Хоразмнинг Туркистонга бўлган ҳудудий даъволари пайдо бўлгач, уни ҳам Ўрта Осиёни бўлиш жараёнига қўшиб олишга қарор қилди.

Шу куни К. Адинаев СССР Коммунистик партияси Марказий Комитетининг ижрочи котиби лавозимидан четлаштирилди ва Марказий комитетни илгари [иккинчи] котиб бўлган И. A. Хонсуваров бошқарди.

26 июнда Тошкентда РКП (б) Марказий Комитетининг Марказий бюроси, РКП (б) Марказий Комитетининг 12 июндаги қарорига мувофиқ» партия ва Совет жамоатчилик фикри»ни тайёрлаш учун ажратиш, август ойида, биринчи навбатда, партия аъзолари ўртасида кенг кампания ўтказишга қарор қилди ва бунинг учун тегишли тезисларни ишлаб чиқди. 12 июлда Тошкентда Туркистон Коммунистик партияси Марказий Комитетининг Ижроия бюроси фармон билан партия аъзоларини шаҳар ва қишлоқларга саёҳат қилишини тақиқлади.

1924 йил 15 июлда Тошкентда РКП(б) Марказий Комитетининг Марказий бюроси 1924 йилнинг октябрида Ўрта Осиё республикаларининг миллий-ҳудудий демаркациясини тайёрлаш ва ўтказиш бўйича тезисларни қабул қилди.

23 июлда Ўрта Осиё Миллий-Давлат демаркацияси бўйича Марказий ҳудудий комиссия раиси, ташкилий бюро аъзоси, РКП (б) Марказий Комитети котиби И. A. Зеленский Москвадан Тошкентга жўнаб кетди.

31 июлда Тошкентда РКП (б) Марказий қўмитасининг Марказий бюроси Марказий Осиёдаги барча партия ташкилотларига оғзаки ва босма нашрларни демаркация қилиш бўйича ташвиқот кампаниясини ўтказишда » халқаро, коммунистик моментга қатъий риоя қилиш ва миллатчилик тарафкашлигига йўл қўймаслик» бўйича топшириқ берилди.

1924 йилнинг 3 августида Тошкентда РКП (б) Марказий қўмитасининг Марказий бюроси янги ташкил етилган республикалар ва автоном вилоятларнинг чегараларини аниқлаш учун Марказий ҳудудий комиссиянинг янги таркибини тасдиқлади, унга ишчи ва деҳқонлар Халқ комиссари Д. И. Манжара раҳбарлик қилди. Туркистон Жумҳуриятининг тафтиш гурухига ўзбеклардан-Файзулла Хўжаев, А. Рахимбоев, Р. Исломов, қозоқлардан – С. Хўжанов, С. A. Мендешев, С. Ескараев, туркманлардан – Н. Аитаков, К. Атабаев, Ҳ. Сахатмуратов, қирғизлардан – Ю.Абдурахмонов, И. Аидарбеков, Д. Зулфибаев, шунингдек Хоразм Республикаси ва рус аҳолисидан – Д. И. Манжара ва И. K. Лукянов киритилди.

14 Август.1924 йил. Москва. И.В Сталиннинг Тошкентдаги И.В. Зеленскийга шифрли телеграммаси.

Хоразмни Ўзбекистонга қўшиш ҳақида

ЗЕЛЕНСКИЙГА МАРКАЗИЙ ҚЎМИТА ТОШКЕНТ СРЕДАЗБЮРОСИ

Рудзутакка нусхаси берилсин.

Рудзутак бюроси билан келишилган кеч жавоб учун узр сўрайман:

3. Хоразмнинг аннексия қилиниши Хоразм оммасининг шубҳасиз истаги бўлган ҳолдагина қабул қилиниши мумкин, тазйиқ бўлмаслиги, бу масалада шошмаслик керак.…

5. Ўзбекистон Республикасининг пойтахти Самарқандда бўлиши керак, Тошкент пойтахт сифатида қабул қилинмайди

Марказий қўмита котиби Иосиф Сталин.

14 / ВИИИ–24 й. соат 12.

16 августда Тошкентда Ўрта Осиё республикаларини делимитация қилиш бўйича Марказий ҳудудий комиссиянинг биринчи йиғилиши бўлиб ўтди.

20 августда Москвада РКП (б) Марказий қўмитасининг Пленуми И. A. Зеленскийни РКП (б) Марказий қўмитасининг раиси вазифасини бажарувчи этиб тайинлади ва уни ташкилий бюро аъзоси ва РКП Марказий қўмитасининг котиби вазифасидан озод қилди .

Марказий Осиёда, КПСС Марказий Комитети Марказий бюроси раиси И. Зеленскийнинг сўзларига кўра, ўша пайтда тахминан 8,9 миллион киши бўлган. Жумладан ўзбеклар 2,74 млн. қирғизлар (қозоқлар) — 1,12 млн.туркманлар — 451 минг, руслар (шу жумладан бошқа Европа халқлари) — 550 минг; қорақалпоқлар — 112 минг кишидан зиёдни ташкил қилган.

20 августда Тошкентда Ўзбекистон Миллий демаркация бюроси Тожикистон кичик қўмитаси томонидан тақдим этилган «Тожикистон автоном вилояти чегаралари лойиҳаси» ни тасдиқлади.

Август 31, 1924. РКП (б) Марказий қўмитасининг Марказий бюроси «партиясиз омма орасида партия томонидан ҳал қилинмаган муаммоларни муҳокама қилишни тақиқлаш тўғрисида» қарор қабул қилди.»

1924 йилнинг 5 сентябрида Турткул шаҳрида Туркистон ўлкасининг Амударё вилояти партия конференцияси Қорақалпоқ автоном вилоятини тузиш тўғрисида қарор қабул қилди, Хивада эса ХКП Марказий Комитетининг Ижроия бюроси Хоразм Республикасининг қирғиз—Қорақалпоқ вилояти (маркази – Хожайли) ни ўз тасарруфига ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилди. унинг таркиби.

6 йил 1924 сентябрда Тошкентда РКП (б) Марказий бюросининг Миллий делимитация бўйича Марказий ҳудудий комиссияси ўз ишини якунлади.

1924 йил сентябрда Тошкентда Шарқий Бухоро Марказий Ижроия Комитетининг раиси Нусратулло Махсум РХП (б) Марказий бюросининг Миллий демаркация бўйича Марказий ҳудудий комиссиясининг баённомаларини кўриб чиқиб, РХП (б) Марказий комитетига хат билан мурожаат қилди) Сталинга мурожаат қилди.

У «Тожикистоннинг автоном вилоятга кириши ҳақидаги фармон тожикларнинг ўз тақдирини ўзи белгилаш миллий ҳуқуқларини бузади», деб ҳисоблади ва «сўради… Тожикистонга Туркманистон ва Ўзбекистон билан бир хил тамойиллар асосида тўлиқ эркин республика ташкил етиш учун тўлиқ имконият берилиши керак …».

Ревкомлар Советлар қурултойларини чақиришга тайёргарлик ишларига раҳбарлик қилиш учун яратилди.

Бухоро Республикаси Халқ Комиссарлари Кенгаши раиси Файзулла Хўжаев янги ташкил этилган Ўзбекистон ССР Ревком раиси этиб тайинланди.

Туркистон Республикаси Марказий Ижроия Комитети раиси Нодирбай Аитаков янги ташкил етилган Туркманистон ССР Ревком раиси етиб тайинланди.

17 сентябрда Тошкентда Туркистон ССР Марказий Ижроия Комитетининг 3-навбатдан ташқари сессияси «Туркистонни бўлиб ташлаш тўғрисида»тарихий қарор қабул қилди.

Халқларнинг ўз тақдирини ўзи белгилаш тамойилини тан олишга асосланиб,» ишчи ва деҳқон оммасининг умумбашарий иродасини бажаришда » ўзбек, туркман, тожик, қирғиз ва Қорақирғиз халқларига Туркистон ССРдан ажралиб чиқиш ва мустақил ва автоном давлат бирликларини шакллантириш ҳуқуқини берди» дейилади йиғилиш ҳужжатларида.

18 Сентябр куни (1924,) Москвада, РКП Марказий қўмитаси МҚ сиёсий бюроси , Марказий қўмита Марказий бюро амалдаги раиси таклифига биноан Зеленский:

– Марказий Осиё Республикалари миллий ҳудудий бўлиниши лойиҳасини тасдиқлади;

– Хоразм Компартияси Марказий Комитети ва Хоразм Республикаси миллий делимитацияси Марказий бюросининг таклифига рози бўлди ва Қорақалпоқ автоном вилоятини Қирғизистон АССР таркибида шакллантириш зарурлигини эътироф етди.

19 йил 1924 сентябрда Бухорода Советларнинг бутун Бухоро қурултойи (19-20 йил 1924 сентябр) Бухоро республикасини Бухоро Совет Социалистик Республикаси деб ўзгартиришга қарор қилди ва СССР таркибига кириш истагини эълон қилди.

25 сентябрда Москвада РКП (б) Марказий қўмитасининг сиёсий бюроси, РКП (б) Марказий қўмитаси Марказий қўмитаси раиси вазифасини бажарувчи И. A. Зеленскийнинг Марказий Осиё миллий ҳудудий бўлиниши лойиҳаси тўғрисидаги ҳисоботини эшитди. Хоразм ССР, Туркистон ССР ва Бухоро ССР миллий демаркацияси бўйича таклиф, асосан, РКП (б) Марказий қўмитаси Марказий қўмитасининг лойиҳасини маъқуллади ва ташкилий бюрога РКП Марказий қўмитаси раиси В. В. Куйбишев раислик қиладиган комиссия тузишни буюрди.Б), СССР РКП Халқ комиссари, бу масалага ойдинлик киритиш учун.

30 сентябрда Хивада бутун Хоразм қурултойи янги ташкил топган Ўзбекистон ва Туркманистон ССРнинг Совет Социалистик Республикалари Иттифоқига киришини зарурий шарт деб билди. Бундан буён Хоразм ССР тугатилиши кўриб чиқилсин»

7 октябр РКП (б) Марказий Комитетининг Марказий бюроси қарор қилди: «Тошкентни ўзбек Республикасига боғлаш керак деб ҳисоблансин.»

11 октябрда Москвада РКП(б) Марказий Комитетининг сиёсий бюроси В. В. Куибишев раислигидаги РКП (б) Марказий Комитетининг ташкил этилаётган Марказий Осиё республикалари чегаралари тўғрисидаги таклифларини кўриб чиқиб, қарор қабул қилди:

13 октябрда Москвада РКП(б) Марказий Комитетининг ташкилий бюроси Т. T. Исломова ва Рахимбаевалардан иборат партия қурултойи чақирилгунга қадар Ўзбекистон Компартияси муваққат бюросининг котибиятини тасдиқлади.

14 октябрда Москвада 12 чақириқ РСФСР Марказий Ижроия қўмитаси сессияси Туркистон ССР Халқ Комиссарлари Кенгаши раисининг ҳисоботини кўриб чиқди.Исломова» Ўрта Осиё Совет Республикалари ўртасидаги чегараларни делимитация қилиш ва Туркистон Ссрни миллий асосларда алоҳида автоном бўлинмаларга айлантириш тўғрисида «ги Туркистон ССР Марказий Ижроия қўмитасининг ИИИ сессиясининг» демаркация тўғрисида » ги қарорини маъқуллаб, уни РСФСРдан ажратиб, Туркистон ССР Марказий Ижроия қўмитасининг ўзбеклар, туркманлар, тожиклар, қирғизлар, қозоқлар ва қорақалпоқларнинг Туркистон республикаларидан чиқиб, миллий республикалар ва вилоятларни тузиш ҳуқуқи қўллаб қувватлансин» деб таклиф берди.

16 октябрда РКП Марказий Комитетининг сиёсий бюроси Бухорода биринчи ўзбек партияси қурултойини чақиришни мақсадга мувофиқ деб топишга қарор қилди.

26 октябрда Москвада РКП (б) Марказий Комитетининг пленумида «Ўрта Осиё республикаларини миллий-ҳудудий делимитация қилиш тўғрисида» ги масала муҳокама қилинди.»

РCП(б) Марказий қўмитасининг сиёсий бюросига номзод, Рcп(б) Марказий қўмитаси Марказий қўмитаси раиси, СССР алоқа Халқ комиссари Й. E. Рудзутак ушбу масала бўйича хабар билан сўзга чиқиб, тарихий шароит ва нақшларни ҳар томонлама асослаб берди Туркистон, Бухоро ва Хоразм демаркациясининг.

27 йил 1924 октябрда Москвада СССР МСК меҳнаткаш халқнинг иродасини еркин ифода этиш олий қонун эканлигини тасдиқлади ва СССР МСК Президиумига Марказий Осиёда янги ташкил етилган республикаларни рўйхатга олишни амалга оширишни буюради. бу республикалар Советларидан.»

5 йил 1924 ноябрда Тошкентда РCП (б) Москва вилоят назорат комиссиясининг раиси, Москва вилояти ишчилар ва деҳқонлар инспекцияси раҳбари В. Иванов Ўзбекистон Коммунистик партияси (б) муваққат ташкилий бюросининг ижрочи котиби этиб тайинланди.

5 декабрда Тошкентда Ўзбекистон ССР муваққат инқилобий қўмитаси «Ўзбекистоннинг барча меҳнаткашларига» мурожаатида Самарқанд шаҳрида ўз пойтахти билан ўзбек Совет Социалистик Республикаси тузилганлигини эълон қилди.

1925 йил 15-Майда Самарқандда қурултойда Владимир Иванов Ўзбекистон ССР туғилганлигини расман эълон қилди, шу куни у Совет Иттифоқига кирди.

Мақола Ҳуснут Мухсумадиеннинг «хорижий инқилоблар ёки Туркистоннинг таназзули» ва И. Верйкис, И, Зеленскийнинг «Ўрта осиëни бўлиш» деган китоби асосида ëзилди.