Йилига 80 журналист ўлдирилади!

Охирги 20 йилда (2003-2022) 1668 журналист ўлдирилган.

Бу йилига ўртача 80 киши дегани.

Фаолияти туфайли ҳалок бўлган журналистлар сони йил охирида яна ошган.

“Чегара билмас мухбирлар” ташкилотига кўра сўнгги 20 йил айниқса, журналистлар учун ҳалокатли бўлган. Йигирма йил давомида ўлдирилган журналистлар сони бўйича рақамларни эълон қилган ташкилот сўз эркинлиги истиқболидан ташвиш билдирди.

Қотилликлар, буюртмачи қотилликлар, пистирмалар, уруш зоналарида ҳалок бўлганлар ва ўлимга олиб келадиган жароҳатлар билан боғлиқ холда сўнгги йигирма йил ичида (2003-2022) бутун дунё бўйлаб жами 1668 журналист ўз иши билан боғлиқ ҳолда ўлдирилган. 2000 йилдан бери жами ўлдирилганлар сони 1787 кишини ташкил этади.

«Бу рақамлар ортида ҳақиқатни излаш ва журналистикага бўлган иштиёқи учун ўз ҳаётидан ажраганларнинг юзи, шахсияти, истеъдоди ва фидойилиги турибди», деди ташкилот бош котиби Кристоф Делуар. “Чегара билмас мухбирлар ташкилоти ўзининг ҳар бир йиллик йиғинларида, хусусан, оммавий ахборот воситалари ходимларини нишонга олган асоссиз зўравонликларни ҳужжатлаштиришда давом этмоқда.

Ҳисоботга кўра қурбонлар сони 2012 ва 2013 йилларда энг юқори чўққисига чиққан ва йилига 144 ва 142 журналист ҳалок бўлган.

2022-йилда касби боис ўлдирилган журналистлар сони – 28 декабрда эълон қилинган «Чегара билмас мухбирлар» матбуот эркинлиги барометрига кўра – 58 нафарни ташкил қилган. Ташкилотга кўра бу сўнгги тўрт йилдаги энг юқори кўрсаткич бўлиб, 51 журналист ўлдирилган 2021 йилга нисбатан 13,7 фоизга кўп.

15 та энг хавфли давлатлар

Охирги йигирма йил ичида оммавий ахборот воситалари ўлимининг 80 фоизи 15 мамлакатда содир бўлган. Ўлганлар сони энг кўп бўлган икки давлат Ироқ ва Сурия бўлиб, сўнгги 20 йил ичида жами 578 журналист ўлдирилган ёки бутун дунё бўйлаб учдан биридан кўпроқ. Улардан кейин Афғонистон, Яман ва Фаластин бормоқда. Африка ҳам бундан мустасно эмас, кейинги навбатда Сомали келади.

Энг хавфли Европа давлатлари

Россия ОАВ учун Европадаги энг кўп ҳалокатли мамлакат бўлиб қолмоқда, сўнгги 20 йил ичида энг кўп журналистлар ўлдирилган. Владимир Путин ҳокимият тепасига келганидан бери Россияда матбуот эркинлигига тизимли ҳужумлар, жумладан, ҳалокатли ҳужумлар кузатилди. Улар орасида Анна Политковскаянинг 2006 йил 7 октябрдаги шов-шувли қотиллиги ҳам бор.

2022-йил 24-февралда Украинада бошланган уруш бу мамлакат Европада ўлим сони бўйича иккинчи ўринда туришининг сабабларидан биридир. Россия босқинидан бери Украинада саккиз нафар журналист ўлдирилган. Аммо кейинги 19 йил ичида у эрда яна 12 киши ҳалок бўлди.

Франция 2015-йилда Париждаги Чарлие Ҳебдо сатирик ҳафталик журналида содир этилган қирғин натижасида энг кўп ҳалок бўлган тўртинчи Европа давлати ҳисобланади. Қизиғи шундаки Чарлие Ҳебдо қотилларини қўллаган камида бир ўзбек хейтер фирибгарнинг Чегара билмас ташкилотидан грант олгани факти Элтузда мавжуд.

Уруш зоналарида ўлдирилган журналистлар

Ўтган ўн йил ичида мухбирлар қуролли тўқнашувлар содир бўлган ҳудудларда энг катта хавфни ўз зиммаларига олишган. 2014-йилдан бери содир бўлган 686 ўлимдан 335 таси уруш зоналарида (жумладан, Сурия, Афғонистон ва Яманда) бўлган. Энг кўп ҳалокатли беш йил 2012 йилдан 2016 йилгача бўлган, 2012 йилда 94, 2013 йилда 92, 2014 йилда 64, 2015 йилда 52 ва 2016 йилда 53 киши ҳалок бўлган.

Сўнгги уч йил ичида уруш зоналарида ҳалок бўлган журналистларнинг йиллик умумий сони 20 нафардан ошмагани бироз далда бўлиши мумкин. Баъзи урушлар интенсивлигининг пасайиши билан бир қаторда, бу рақамлар ахборот ташкилотлари томонидан кўрилган профилактика ва ҳимоя чоралари, шунингдек, баъзан хабар бериш чоралари ва чекловлари самарадорлигини акс эттиради.

Журналистлар ҳам хавф остида бўлган «тинчлик зоналари»

Расмий равишда уруш бўлмаган мамлакатлар журналистлар учун хавфсиз эмас ва уларнинг баъзилари қотиллик содир бўлган мамлакатлар рўйхатининг юқори қисмида жойлашган. Дарҳақиқат, сўнгги йигирма йил ичида «уруш зоналари»дагидан кўра «тинчликдаги зоналарда» кўпроқ журналистлар ўлдирилган, аксарият ҳолларда улар уюшган жиноятчилик ва коррупцияни тергов қилгани учун қотиллар нишонига тушган.