UzPoster
8 iyun 2020

AQShdagi to‘polon va So‘xdagi janjal o‘rtasidagi o‘xshash tomonlar qaerda?

Runetda, uning ketidan esa o‘znetda AQShdagi voqealarning muhokamasi davom etmoqda. “Irqchi emasman, lekin do‘konlarni yoqishning qora tanlilar huquqlariga qanday aloqasi bor?” deb tushuna olmayotganlar hali ham juda ko‘p.

Ular o‘zlariga bu savolni berib, unga javob topolmayotgan bir paytda O‘zbekistonning o‘zida shunga o‘xshash voqea ro‘y berdi, lekin ko‘pchilik uning AQShdagi voqealarga o‘xshash jihatlarini payqamay qoldi.

O‘zi shunaqa bo‘ladi – o‘zing yashab turgan jamiyat kontekstida voqealarga boshqacharoq qaraysan, uni tushunishing osonroq bo‘ladi.

So‘xdagi voqealardan mendan yaxshiroq xabardorsiz. Katta to‘polon, janjal, urush. So‘xlik bir guruh odamlar kattakon janjalda, ommaviy mushtlashuvda ishtirok etdi.

O‘z xatti-harakatlari bilan ular, munday olib qaraganda, milliy nizo va davlatlararo mojaro keltirib chiqardi. Qonun buzildi: ular muammosini davlat idoralariga tinch yo‘l bilan aytmay, mushtlashuvga, agressiv harakatga kirishib ketdi, qo‘shni davlat hududini toshbo‘ron qildi.

Lekin ularni qamashmadi, javobgarlikka tortishmadi. Internet faollaridan hech kim mushtlashuv ishtirokchilarini qonun buzganlikda ayblamadi, jazolashni talab qilmadi.

Chunki so‘xliklarning ahvoli o‘zbekistonliklarga tushunarli – bu voqealarning sababini biz yaxshi bilamiz. Shuning uchun qandaydir jazo choralari o‘rniga kimsan bosh vazir borib, vaziyatni iziga solib qaytdi.

AQShdagi afroamerikaliklar harakati ham shunga o‘xshaydi, faqat miqyosi boshqacharoq. Diskriminatsiyadan, g‘ayriinsoniy muomaladan to‘yib ketgan aholi agressiv harakatlarga kirishib ketdi.

Birinchi misolda ham, ikkinchi misolda ham agressiv harakatlarni oqlab bo‘lmaydi, lekin ularning kontekstiga qarab boshqacharoq yondashilmoqda, alohida shaxslarni jazolash yo‘li bilan masalani hal qilib bo‘lmasligini tushungan elita portlashga sabab bo‘lgan ichki muammoni hal qilishga urinmoqda.

Yana bir qiziq parallel. So‘xlik bitiruvchilarga davlat grantidan universitetlarga kirishda 500 ta kvota ajratilibdi. Axir bu G‘arb davlatlaridagi teskari (ijobiy) diskriminatsiyaning o‘zginasi-ku: tarixan noteng munosabatlar tufayli jamiyatning boshqa qatlamlaridan taraqqiyotda qolib ketgan qatlamlarga ko‘proq imkoniyat beriladi, toki ular imkoniyatlarni tenglashtirib olsin va jamiyatning teng huquqli qismiga aylansin.

Tarixiy adolatsizlikni bartaraf qilish uchun universitetlarda, siyosatda, TVda, kinoda qora tanlilarga va ayollarga kvotalar ajratiladi.

Bu hamma uchun manfaatli – ortda qolib ketgan qatlamning hayoti yaxshilanib, noroziligi pasayadi, ilg‘orroq qatlamning qulog‘i tinch bo‘ladi, norozi qatlamning agressiyasidan qo‘rqmaydi.

So‘x chekka va noqulay joylashuvi tufayli ko‘p muammolarga ega. 500 ta grant o‘rni yordamida yetishtiriladigan kadrlar tumanning muammolarini hal qilishga xizmat qilishi rejalashtirilmoqda kelajakda.

Ko‘proq bilimli kadrlar, yaxshi o‘qituvchilar, shifokorlar, davlat xodimlari bo‘lsa, ko‘p masalalar o‘z yechimini topishi mumkin. Mutlaq ob'ektiv adolat nuqtai nazaridan universitetga tug‘ilgan joyingga, irqingga yo jinsingga qarab emas, bilimingga qarab kirishing kerak, lekin kontekstual adolat ham bor – u mana shunday vaziyatlarda ob'ektiv adolatdan to‘g‘riroq va samaraliroq bo‘ladi.

Eldar Asanov,
Telegramdagi «Asanov formati» blogeri

Tag‘in o‘qing
29 avgust 2018
Urganch tuman sudining o‘zbek jurnalistlari Bobojonovlarga tegishli uylarni «davlat egaligiga o‘tkazish» to‘g‘risidagi ijro ijro varaqasi, sud qaroriga shikoyat qilishning ...
27 sentyabr 2017
Farg‘ona viloyatida huqumatning o‘qituvchi va shifokorlarni paxtadan qaytarish buyrug‘iga qaramay, ular hamon dalada qolib paxta terishmoqda. Ma'lum bo‘lishicha, shifokorlar ...
22 may 2019
Toshkent viloyatining Quyichirchiq tumanida fermerlik bilan shug‘ullanayotgan Haydarali Islomov yeri tortib olingani bois Turkiyaga 100 tonna shivit (ukrop) va ...
12 yanvar 2018
O‘zbekistonda va chet ellarda shu paytgacha yashirin biznes bilan shug‘ullanib kelgan o‘zbekistonliklarning o‘g‘irlik pullari prezident Mirziyoev tomonidan amnistiya qilinishi ...
Bloglar
17 mart 2024
Rassom Tuz bir mavzu muhokamasini boshlasa ag‘dar to‘ntarini chiqarib barcha qirralarini o‘rganadi. Tanganing ag‘iniyam¸ bag‘iniyam¸ ...
14 fevral 2024
«Yoshlar» telekanalida sodir bo‘layotgan korruptsiya oldida «Sport» telekanali direktori Zohid Karimov qo‘y og‘zidan cho‘p ololmaydigan ...
13 fevral 2024
Tarmoqning o‘zbek segmenti o‘zbek davlat ramzlariga nafratni parvarishlamoqda. Ijtimoiy tarmoqlarda mahalla raisi va faollarning davlat ...