Суд фермерлар кооперативини хонавайрон қилди

Жорий йилнинг 4 январ куни Нукус шаҳар хўжалик суди “Олтин Тола Бўстон” пахтачилик кооператив фермерларнинг аппеляция шикоятини кўриб чиқиб, кооператив фаолиятини тугатиш тўғрисида қарор қабул қилди. Кооператив Элликқалъа туманида 2022 йил бошида пахта ва тола ишлаб чикариш учун ташкил қилинган эди.

Бир ой аввал Элтуз бу бемаъни иш ҳақида маълумот берган эди.

Ишнинг қисқача мазмуни шундан иборат. Тушунарсиз сабабларга кўра, Элликқалъа тумани ҳокими ва агроинспекция 40 дан ортиқ фермерларни бирлаштирган муваффақиятли кооператив фаолиятини тўхтатишга бор кучи билан ҳаракат қилмокда. 2022-йил давомида фермерлар ўз маблағлари ҳисобидан пахта етиштирган ва уларнинг на кластердан, на давлатдан қарздорлиги йўқ. Фермерларнинг қўштирноқ ичидаги биргина “айби” ўзлари етиштирган пахтани ўз маблағлари ҳисобидан қайта ишлаб, бозор нархида сотмоқчи бўлганлигидадир. Ахир бунинг нимаси ёмон?!

Бозор иқтисодиёти харидорнинг эркин танловига асосланади. Агар сиз тадбиркор бўлсангиз ва бирон бир маҳсулот, масалан, сут ёки ип ишлаб чиқарсангиз, маҳсулотингиз учун энг яхши тўлайдиган харидорга ўзингизга қулай нархда сотасиз.

Аммо, карийб 30 йил давомида Ўзбекистон пахта саноати бозор муносабатларига ўта олгани йўқ.

“Олтин Тола Бўстон” пахтачилик кооперативи фаолиятининг тугатилиши расмий сабабларига қайтамиз. Ўтган йилнинг сентябр ойида Агроинспекция судга берган даъво аризасида гўёки Президентнинг “Пахтачилик соҳасида бозор тамойилларини кенг жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонига биноан пахта кластери ва пахта кооперативи бир ҳудудда фаолият юрита олмаслигини англатишини таъкидлагани ғалати.

Оддий қилиб айтганда, Агроинспекция ҳар бир фермер пахта етиштиргач, уни фақат тумандаги кластерга, ҳ кластер белгилаб берган нархда сотишга мажбур деб билади. Яъни фермер, ўзининг маблағига етиштирган пахтасига хўжайин эмас.

Элликалладаги суд ва Нукусдаги аппеляция суди хам шуни таъкидлаб, кооператив ёпилсин деб қарор чиқарди.

“Олтин Тола Бўстон” кооперативи таъсисчиларидан бири Муроджон Раҳимовнинг Элтуз мухбирига айтишича, суднинг сўнгги қарорига айнан президентнинг сўнгги фармони асос қилиб келтирилган.

Президентнинг 4633-фармонида ҳам, “Кооперация тўғрисида”ги қонунда ҳам кооперативларнинг бир туманда кластерлар билан ёнма-ён фаолият юритиши аниқ тақиқланмаган. Кооперация тўғрисидаги қонунда эса “кооператив, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида таъқиқланганларидан ташқари, фаолиятнинг ҳар қандай тури билан шуғулланишга ҳақлидир”, дейилган.

Шуниси эътиборга лойиқки, кооперативни ёпиш тўғрисидаги қарор президентнинг яқиндагина, 2023 йил декабрь ойида эълон қилинган навбатдаги фармонидан кейин қабул қилинган.  “Қишлоқ хўжалигида бозор муносабатларини янада ривожлантириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги янги қарор пахтачиликда туб ўзгаришларга олиб келиши даргумон.

Ҳудди аввалгидек фермерлар ўзлари учун даромадли бўлмаса ҳам, пахта етиштиришга мажбур бўлиб қолмоқда.

Муваффақиятли кооперативни ёпиш тўғрисидаги қарор эса мутасаддиларнинг пахта соҳасида бозор муносабатларини ривожлантиришига каршилиги, аксинча фермерларни ноқонуний равишда кластер тизими чангалида ушлаб туриш учун бор кучини сарфлаётганини яна бир бор тасдиқлайди.