Асосий мавзулар
14 май 2022

15 май – шоир Боту туғилган кун

1938 йил 9 май куни 34 ëшида Москвада халқ душмани дея отиб ўлдирилган Боту (Маҳмуд Ҳодиев) Туркистон модерн шеъриятининг ëрқин вакилларидан бири эди.

Сталин жаллодлари қўлида ўлишини ҳис қилган шоир 1929 йилда “Эй, муаррих, ушла ëзғич, бизни эсла шон билан”, дея хитоб қилган эди.

Боту ўзбек ëзувчи ва шоирларининг чақувига асосан 1930 йили қамоққа олиниб, Соловки оролларига сургун қилинди.

Боту “миллатчиликда” айбланади.

8 йил мобайнида қийноқлар ва ноинсоний муносабат билан юзма-юз бўлган Боту руҳан синмади¸ бошқалардан фарқли ўлароқ, чақув ҳужжатларига имзо чекмади.

Шоирнинг рафиқасига кўра, 1936 йилдан кейин Ботудан хат-хабар келмай қўйган.

«Элтуз» тасарруфидаги тарихий ҳужжатларда Ботунинг 1938 йил 9 майда Москвада халқ душмани сифатида ноҳақ айбланиб, трибунал ҳукми билан отиб ташлангани ëзилади. Айни пайтда шоирнинг олдин отиб ўлдирилиб, кейин ҳукмнинг расмийлаштирилгани ҳақида ҳам иддаолар бор.

Ҳар ҳолда 1938 йили ëзувчининг оиласига қатл ҳақида ҳабар берилмаган.

1941 йили шоирнинг рафиқаси ҳам қамоққа олиниб, 10 йил сургунга юборилади.

1942 йили шоирнинг ўғли Эркли “миллатчи халқ душманининг ўғли”, деган айб билан 4 йилга қамалади.

Шоирнинг отиб ўлдирилганлигини унинг қизи Наима опа Соловки лагерига отасини излаб борганида КГБ архивларидан билиб олади.

Шоир Боту 1958 йили реаблитация қилинган бўлса ҳам Ўзбекистон ССР ëзувчилар уюшмаси уни адиб сифатида оқлашга шошмайди.

Туркистонни уйғотмоқчи бўлган жувонмарг шоир

1904 йилнинг 15 майида Тошкентда туғилган Боту 1914 йилдан то 1917 йилгача рус-тузем мактабида ўқиди.

1921 йилдан то 1927 йилгача Москва давлат университетининг иқтисод факультетида таҳсил олган Боту ҳали талаба бўлган 1925 йилда «Умид учқунлари» номли шеърлар китобини нашр қилдирди.

Бу китобида ëш шоир Туркистон элини уйғоқликка чорлайди:

Бутун оғочлар чиқарди япроқ,
Улуғ Тангрининг қудратига боқ.
Қушлар сайрашур оғочга қўниб,
Ҳар кимни кўрсанг юрар шодланиб.
Ғир-ғир шамоллар юзга урарлар,
Кўнгилга қандай шодлик берарлар.
Қиш ўтди эмди, эй туронликлар,
Битсин ялқовлик, туркистонликлар!

Аммо туркистонликларнинг ялқовлиги ëш шоирнинг нидоси билан тугамагач¸ Боту шеърларида ҳузун ишоратлари кўрина бошлайди:

Сўрма, ўртоқ, кўзларимда
ўтли ёш қайнашганин,
Сўрма ҳеч бир юзларимда
қайғулар ўрнашганин,
Сўрма бу мажнун кўнгилнинг
дард ичида ёнганин,
Сўрма бу маҳзун хаёлнинг
қай очунда юрганин.
Бу сўроқларга жавоб қўнгил
сирин очмоқ, демак,
Дардли қалб вулқонларидан
лавалар сочмоқ, демак,
Лавалар сочмоқ бутун борлиқни
йўқ этмоқ, демак,
Марҳамат йўқ, тўғрилик йўқ
дунёдан кечмоқ керак.
Дардлилар дард англатолмас
дардсиза сўзлов билан,
Кўрсатиб бўлмас қуёшни
кўзсиза мақтов билан.

Ботунинг илк сўзи ҳам, сўнг сўзи ҳам УМИД ҳақида бўлди. Қамалишидан олдин ëзган шеърларидан бири “Умид сўзлари” дея номланган:

Юракда умидлар, амаллар…
Тўзимсиз қирғоқни босаркан,
Нега мен чақмокдай югурмай?!

Eltuz.com

Тағин ўқинг
24 октябр 2018
22 октябрь куни Андижон вилояти телевидениесида вилоят ҳокими Ш.Абдураҳмоновнинг пахта йиғим-теримида қатнашганлиги юзасидан кўрсатув тайёрланди. Унда 19 октябрь куни ...
3 ноябр 2023
Чарх авзойи бу дам аввалгиларға ўхшамас, Котибу давру рақам аввалгиларға ўхшамас, Энди инсон қадри ҳам аввалгиларға ўхшамас, Кўнглум ичра ...
23 ноябр 2023
Жорий йилнинг 25 октябр куни, жиноят ишлари бўйича Наманган туман суди, 42 яшар МБни интернетда “диний ақидапарастлик ғояларини тарғиб қилиш, ...
3 апрел 2023
Эътиборингизга Элтуз «600 секунд»нинг  навбатдаги сонини тақдим этади. Хоразмдаги етимхонада вояга етмаган қизларнинг педофил амалдорлар томонидан муттасил зўрлаб келингани ...
Блоглар
17 март 2024
Рассом Туз бир мавзу муҳокамасини бошласа ағдар тўнтарини чиқариб барча қирраларини ўрганади. Танганинг ағиниям¸ бағиниям¸ ...
14 феврал 2024
«Ёшлар» телеканалида содир бўлаётган коррупция олдида «Спорт» телеканали директори Зоҳид Каримов қўй оғзидан чўп ололмайдиган ...
13 феврал 2024
Тармоқнинг ўзбек сегменти ўзбек давлат рамзларига нафратни парваришламоқда. Ижтимоий тармоқларда маҳалла раиси ва фаолларнинг давлат ...