27 oktyabr O‘zbekiston tug‘ilgan kun

1923 yilning 13 dekabrda Toshkentda RCP (b) Markaziy qo‘mitasi Markaziy byurosiga Turkiston SSRning 30 taniqli «qirg‘iz [qozoq] ishchilari» tomonidan imzolangan xat keldi. Ular o‘zbek hukmronligidan shikoyat qilib, unga chek qo‘yishga chaqirdilar.

1923 yil 18 dekabrda Turkiston SSR Xalq Komissarlari Kengashi raisi Turor Risqulov Stalinga tushuntirish xati yubordi. Xatga faqat Risqulov imzo chekkan edi. Bu maktubda bitta taklif bor edi – Turkistonni ikki respublikaga bo‘lib, o‘zbek va qirg‘izga ajratish (qozoqlar o‘sha vaqtda qirg‘iz deb atalgan). Risqulovga ko‘ra, buni darhol qilish kerak, aks holda, jiddiy oqibatlardan qochish mumkin emas. Maktubda qozoq va o‘zbeklarni ikki ayirmasa, ular bir-birini so‘yib, qirib tashaydi, degan argument keltiriladi.

1924 yilning 9 yanvarda Toshkentda o‘tgan Sovetlarning Umum Turkiston 12 qurultoyi muammo keltirib chiqarganlarni o‘z lavozimlaridan olib tashladi. O‘zbek Shorustam Islomov xalq Komissarlari Kengashi raisi etib tayinlandi, turkman Nadarbay Aytakov TURKTsIK rahbari etib saylandi.

1924 yilning 24 yanvarida Toshkentda RKP (b) Markaziy Komiteti byurosi (Abdullo Rahimboev) KPT Markaziy Komiteti Ijroiya byurosi bilan birgalikda Qara-qirg‘iz xalqining o‘z xalqini mustaqil millat sifatida tan olish to‘g‘risidagi arizasini ko‘rib chiqdi va qaror qabul qildi». Qarorda Turkistonning O‘zbekiston, Qirg‘iziston va Turkmanistonga bo‘linishiga asoslangan uch [avtonom] respublika tuzish to‘g‘risidagi 13 iyun 1920 yilgi qarorda, asl lenincha rejadan chetga chiqmaslik» ko‘zda tutildi.

1924 yil 31 yanvar SSSR Sovetlarining birinchi s'ezdida SSSRning birinchi Konstitutsiyasini tasdiqlandi.

Moskva Markaziy Osiyoni milliy yo‘nalish bo‘yicha ajratish zarurligi haqida yakuniy qarorga kelgan edi.

1924 yil 23 fevralda Moskvada Turkiston delegatsiyasi va T. Rudzutak ishtirokida Leninning Turkistonda uchta mustaqil [avtonom] respublikalarni yaratish bo‘yicha dastlabki rejasi orqali «qirg‘iz-o‘zbek ziddiyatlari» masala yechimi hal qilindi («muammo tugatildi»): Turkiston o‘rnida O‘zbekiston Respublikasi, Turkmaniston Respublikasi va Qirg‘iziston Respublikasi tuzilishiga kreml oxirgi qarorini berdi.

1924 yil 24 fevralda Buxoro Respublikasi kutilmaganda Turkistonning milliy-davlat demarkatsiyasi masalasiga qo‘shildi.

Shu kuni Buxoroda bu masala Buxoro Kompartiyasi Markaziy Komitetining butun O‘rta Osiyo bo‘ylab kengaytirilgan plenumida ko‘rib chiqildi. Bu mavzu o‘ta dolzarb bo‘lib qolarkan, 1922 yilda tug‘ilgan Buxoro va Xorazm respublikalari o‘rnatilgan SSSRdan tashqarida qolgan edi.

«O‘rta Osiyo Sovet respublikalarini delimitatsiya (ajratish) ning Milliy belgilari» haqida RKP (b) Markaziy Komiteti Markaziy byurosi a'zosi, Buxoro Respublikasi Nozirlar Kengashi raisi Fayzulla Xo‘jaev ma'ruza qildi.

Stalinning 1923 yil iyun oyida Moskvada bo‘lib o‘tgan yig‘ilishida «Buxoro Respublikasi shunchaki SSSRga kirmaydi» degan so‘zlarini hisobga olib, Fayzulla Xo‘jaev Turkiston SSR Buxoro Respublikasiga qo‘shilish orqali O‘zbekiston davlatini tiklash g‘oyasini ilgari surdi.

Uning «o‘rta Osiyoda milliy bir xil respublikalar tuzish to‘g‘risida»gi tezislari quyidagi bayonot bilan ochildi: «ilgari Temur va uning vorislari yagona davlatga birlashgan o‘zbek xalqi keyingi asrlarda alohida qismlarga parchalanib ketdi…».

1924 yil martda Turkiston KP (b) Markaziy Komitetining ijrochi kotibi I. M. Vareikis Turkistondagi siyosiy vaziyat haqida I. V. Stalinga yo‘llagan maktubida shunday yozadi:

«…. Bu yerda milliy munosabatlar davlatda hukmron millat huquqi uchun o‘zbeklar va qirg‘izlar o‘rtasida doimiy kurash olib borilayotgani sabab, vaziyat o‘ta keskin. Bu milliy demarkatsiya masalasida o‘zbeklar, qirg‘izlar va turkmanlar ko‘rsatgan alohida jahd tufaylidir. O‘zlarini kamsitilgan va davlat lavozimlariga yaqinlashtirilmaganidan xafa bo‘lgan Qora-qirg‘izlar bo‘linishni talab qilmoqda. Markaziy qo‘mita mas'ul ishchilarning yig‘ilishini chaqirdi, unda milliy demarkatsiya masalasi ko‘tarildi…

Natijada ikki nuqtai nazar paydo bo‘ldi: 1) qirg‘izlar Birlashgan Turkiston Jumhuriyatining Muxtor viloyati sifatida delimitatsiya qilinadi 2) o‘zbeklar, turkmanlar, qoraqirg‘izlar, qisman buxoroliklar (o‘zbeklar) — respublika maqomida demarkatsiyasi qilinadi…».

1924 yil 28 martda RKP Markaziy qo‘mitasi Markaziy byurosi o‘z vaqtida va maqsadga muvofiq deb Markaziy Osiyo respublikalari miqyosida milliy hududiy asosida demarkatsiya qilish haqida «qaror qabul qildi.»

Biroq S. Xodjanov va S. Asfendiarov K. Atabaev Turkiston birligini saqlab qolishni, O‘rta Osiyo miqyosida RSFSR tarkibida Sovet Federatsiyasini tuzishni taklif qildilar. Turkmaniston Respublikasining «asosiy etnik guruhlari» soniga ko‘ra 3 yoki 5 ta milliy avtonom viloyatlardan iborat bo‘lishi kerak yedi.

1924 yil 5 aprelda Moskvada RKP (b) Markaziy Komitetining siyosiy byurosi, RKP (b) Markaziy Komitetining Markaziy byurosi a'zosi A. Raximbaevning «Turkiston, Buxoro va Xorazm to‘g‘risida (milliy respublikalarni shakllantirish to‘g‘risida)», Markaziy Osiyoni delimitatsiya qilish bo‘yicha dastlabki takliflarni ko‘rib chiqdi.

Bu masalani hal qilishni may oyining oxirigacha qoldirdi, Turkiston, Buxoro va Xorazm delegatsiyalariga RKPning qurultoyiga ushbu so‘rov bo‘yicha materiallar olib kelish majburan yuklandi.

1924 yil 19 aprelda Toshkentda Turkiston Kompartiyasi (b) Markaziy Komitetining Ijroiya byurosi RKP (b) Markaziy Komitetining 5 apreldagi (1924) qaroriga muvofiq milliy masala bo‘yicha komissiyaga Turkiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti Ijroiya qo‘mitasi Markaziy Komitetining O‘rta Osiyoning milliy—hududiy chegaralanishi masalasi Moskva istagan yo‘sinda hal qilinadigan bo‘ldi.

28 aprelda Toshkentda RKP (b) Markaziy Komitetining Markaziy byurosi Turkiston Kommunistik partiyasi Markaziy Komitetining Ijroiya byurosi va Qirg‘iziston ASSR vakillarining ishtiroki bilan birgalikda Markaziy Osiyoda milliy demarkatsiya masalasini ko‘rib chiqdi.

Muhokama qilinayotgan tema yuzasidan barcha respublikalar vakillariga umumiy tushuncha va maqbul yechimni istisno yetadigan taklif va loyihalar bilan o‘z fikr-mulohazalarini bildirish imkoniyati berildi.

Abdullo Rahimboev Turkiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti nomidan birinchi bo‘lib so‘zga chiqdi. U Markaziy Osiyo Federatsiyasini tuzish g‘oyasini qattiq qoraladi. «Siyosiy byuro yig‘ilishida, – deydi Raximbaev, – men bu masalada Stalinning o‘zbek va turkman respublikalarini SSSRga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirib kelishi bilan tuzish kerak, degan qarashni qo‘llab-quvvatlayman.».

Fayzullo Xo‘jaev tojiklar masalasini ko‘tardi. BSRDA milliy-hududiy demarkatsiya masalasini muhokama qilish tarixini yoritar yekan, u shunday dedi: «tojiklarga kelsak, ular bilan bog‘liq ikkita variant mavjud – ular respublikamizga mustaqil qism sifatida kirishi yoki to‘liq mustaqillikka erishishi kerak; bu masala bo‘yicha tojiklarning o‘zlarida tashabbus va fikr yo‘q.»

Xorazm Kommunistik partiyasi Markaziy qo‘mitasining ijrochi kotibi K. Adinaev va Kommunistik partiya Markaziy qo‘mitasi byurosi a'zosi, XSSR ichki ishlar Xalq komissari M. K. Abdusalomov Xorazm Respublikasining demarkatsiyasi va uning mustaqil davlat sifatida saqlanishiga qarshi chiqdilar.

Qoraqirg‘iz (qirg‘iz) vakili — Semirechensk viloyat partiya Komiteti kotibi Ishenali Arabaev o‘z muxtoriyati yaratilgandan so‘ng Qoraqirg‘iz har qanday federatsiya yoki respublikaga kirishi to‘g‘risida mustaqil ravishda qaror qabul qilishi mumkinligini ta'kidladi.

Biroq Turkiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti va Qirg‘iziston viloyat partiya Komiteti (qirg‘iz ASSR, Orenburg) vakillari RKP (b) Markaziy Komiteti rahbariyati ko‘magida ikki Sovet Respublikasi — o‘zbek va turkman respublikasiga, Tojik, Qoraqirg‘iz va Qoraqalpoqlarni avtonom viloyatlarga aylantirishga qaror qildi.

RKP (b) Markaziy Komitetining Markaziy byurosi «Markaziy Osiyo respublikalarini milliy-hududiy delimitatsiya qilish to‘g‘risida» qaror qabul qildi.» o‘rta Osiyo respublikalari miqyosida milliy-hududiy asosda demarkatsiyani o‘z vaqtida va maqsadga muvofiq deb tan olish.».

4-May (1924-yil) Toshkentda Turkiston Kommunistik partiyasi(b) ning so‘nggi qurultoyi ochildi (4-9-may 1924-yil).

1924 yil 8 mayda RKP(b) Markaziy Komitetining Markaziy byurosiga Xorazm Kommunistik partiyasi Markaziy komitetidan xat keldi, unda Xorazm Respublikasining bo‘linishi amaliy emasligi va u Markaziy Osiyoning milliy-hududiy demarkatsiyasida qatnashmasligi ta'kidlandi.

11 May 1924 yilda Toshkentda RKP (b) Markaziy Komitetining Markaziy byurosi quyidagi qarorni qabul qildi:

1) hozirgi kunda mavjud bo‘lgan Markaziy Osiyo Respublikalarini milliy-hududiy asosda, yangi ajratilgan milliy-hududiy birlashmalar federatsiyasini tuzmasdan demarkatsiya qilish zarurligini tan olish.

2) O‘zbekiston va Turkmaniston respublikalarini SSSR tarkibiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish yo‘li bilan tashkil etish.

3) O‘zbekiston Respublikasi tarkibida Tojikiston avtonom viloyatini tuzish.

4) Turkiston avtonom respublikasida yashaydigan qirg‘izlarni hozirgi mavjud respublica tarkibiga kiritish…

5) Toshkent shahrini tuzilishi kutilayotgan O‘zbekiston Respublikasi ichida qoldirish.

4 iyunda Moskvada RKP (b) Markaziy Komitetining tashkiliy byurosi «O‘rta Osiyo Respublikalarining milliy demarkatsiyasi to‘g‘risida» gi masalani ko‘rib chiqdi va qaror qabul qildi:

a) Markaziy qo‘mita Markaziy byurosining taklifini asos qilib olish.

b) Stalinning taklifini qabul qilish; Xorazmning O‘zbekiston Respublikasiga kirishi haqidagi savollar ochiq qoldirilishi va xorazmlik turkmanlarning Turkmanistonga qo‘shilishi haqidagi iltimosi qondirilishi kerakligini taklif qildi.

c) tasdiqlash uchun siyosiy byuroga bir butun sifatida masala taqdim qilindi.

12 iyun kuni Moskvada RKP (b) Markaziy qo‘mitasining siyosiy byurosi RCP (b) Markaziy qo‘mitasining takliflarini qo‘llab-quvvatladi va 4 iyundagi RKP (b) Markaziy qo‘mitasining tashkiliy byurosining qarorini tasdiqladi.»O‘rta Osiyo Respublikalarining milliy delimitatsiyasi»(tahririda).

12 iyunda Moskvada RCP(b) Markaziy qo‘mitasining siyosiy byurosi Rcp (b) Markaziy qo‘mitasining tashkiliy byurosi a'zosi, Rcp (b) Markaziy qo‘mitasining kotibi I. A. Zelenskiyni Markaziy qo‘mitaning raisi sifatida tasdiqladi.

1924 yilning 15 iyunda Moskva Xorazmning Turkistonga bo‘lgan hududiy da'volari paydo bo‘lgach, uni ham O‘rta Osiyoni bo‘lish jarayoniga qo‘shib olishga qaror qildi.

Shu kuni K. Adinaev SSSR Kommunistik partiyasi Markaziy Komitetining ijrochi kotibi lavozimidan chetlashtirildi va Markaziy komitetni ilgari [ikkinchi] kotib bo‘lgan I. A. Xonsuvarov boshqardi.

26 iyunda Toshkentda RKP (b) Markaziy Komitetining Markaziy byurosi, RKP (b) Markaziy Komitetining 12 iyundagi qaroriga muvofiq» partiya va Sovet jamoatchilik fikri»ni tayyorlash uchun ajratish, avgust oyida, birinchi navbatda, partiya a'zolari o‘rtasida keng kampaniya o‘tkazishga qaror qildi va buning uchun tegishli tezislarni ishlab chiqdi. 12 iyulda Toshkentda Turkiston Kommunistik partiyasi Markaziy Komitetining Ijroiya byurosi farmon bilan partiya a'zolarini shahar va qishloqlarga sayohat qilishini taqiqladi.

1924 yil 15 iyulda Toshkentda RKP(b) Markaziy Komitetining Markaziy byurosi 1924 yilning oktyabrida O‘rta Osiyo respublikalarining milliy-hududiy demarkatsiyasini tayyorlash va o‘tkazish bo‘yicha tezislarni qabul qildi.

23 iyulda O‘rta Osiyo Milliy-Davlat demarkatsiyasi bo‘yicha Markaziy hududiy komissiya raisi, tashkiliy byuro a'zosi, RKP (b) Markaziy Komiteti kotibi I. A. Zelenskiy Moskvadan Toshkentga jo‘nab ketdi.

31 iyulda Toshkentda RKP (b) Markaziy qo‘mitasining Markaziy byurosi Markaziy Osiyodagi barcha partiya tashkilotlariga og‘zaki va bosma nashrlarni demarkatsiya qilish bo‘yicha tashviqot kampaniyasini o‘tkazishda » xalqaro, kommunistik momentga qat'iy rioya qilish va millatchilik tarafkashligiga yo‘l qo‘ymaslik» bo‘yicha topshiriq berildi.

1924 yilning 3 avgustida Toshkentda RKP (b) Markaziy qo‘mitasining Markaziy byurosi yangi tashkil yetilgan respublikalar va avtonom viloyatlarning chegaralarini aniqlash uchun Markaziy hududiy komissiyaning yangi tarkibini tasdiqladi, unga ishchi va dehqonlar Xalq komissari D. I. Manjara rahbarlik qildi. Turkiston Jumhuriyatining taftish guruxiga o‘zbeklardan-Fayzulla Xo‘jaev, A. Raximboev, R. Islomov, qozoqlardan – S. Xo‘janov, S. A. Mendeshev, S. Yeskaraev, turkmanlardan – N. Aitakov, K. Atabaev, H. Saxatmuratov, qirg‘izlardan – Yu.Abduraxmonov, I. Aidarbekov, D. Zulfibaev, shuningdek Xorazm Respublikasi va rus aholisidan – D. I. Manjara va I. K. Lukyanov kiritildi.

14 Avgust.1924 yil. Moskva. I.V Stalinning Toshkentdagi I.V. Zelenskiyga shifrli telegrammasi.

Xorazmni O‘zbekistonga qo‘shish haqida

ZYeLYeNSKIYGA MARKAZIY QO‘MITA TOShKYeNT SRYeDAZBYuROSI

Rudzutakka nusxasi berilsin.

Rudzutak byurosi bilan kelishilgan kech javob uchun uzr so‘rayman:

3. Xorazmning anneksiya qilinishi Xorazm ommasining shubhasiz istagi bo‘lgan holdagina qabul qilinishi mumkin, tazyiq bo‘lmasligi, bu masalada shoshmaslik kerak.…

5. O‘zbekiston Respublikasining poytaxti Samarqandda bo‘lishi kerak, Toshkent poytaxt sifatida qabul qilinmaydi

Markaziy qo‘mita kotibi Iosif Stalin.

14 / VIII–24 y. soat 12.

16 avgustda Toshkentda O‘rta Osiyo respublikalarini delimitatsiya qilish bo‘yicha Markaziy hududiy komissiyaning birinchi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi.

20 avgustda Moskvada RKP (b) Markaziy qo‘mitasining Plenumi I. A. Zelenskiyni RKP (b) Markaziy qo‘mitasining raisi vazifasini bajaruvchi etib tayinladi va uni tashkiliy byuro a'zosi va RKP Markaziy qo‘mitasining kotibi vazifasidan ozod qildi .

Markaziy Osiyoda, KPSS Markaziy Komiteti Markaziy byurosi raisi I. Zelenskiyning so‘zlariga ko‘ra, o‘sha paytda taxminan 8,9 million kishi bo‘lgan. Jumladan o‘zbeklar 2,74 mln. qirg‘izlar (qozoqlar) — 1,12 mln.turkmanlar — 451 ming, ruslar (shu jumladan boshqa Yevropa xalqlari) — 550 ming; qoraqalpoqlar — 112 ming kishidan ziyodni tashkil qilgan.

20 avgustda Toshkentda O‘zbekiston Milliy demarkatsiya byurosi Tojikiston kichik qo‘mitasi tomonidan taqdim etilgan «Tojikiston avtonom viloyati chegaralari loyihasi» ni tasdiqladi.

Avgust 31, 1924. RKP (b) Markaziy qo‘mitasining Markaziy byurosi «partiyasiz omma orasida partiya tomonidan hal qilinmagan muammolarni muhokama qilishni taqiqlash to‘g‘risida» qaror qabul qildi.»

1924 yilning 5 sentyabrida Turtkul shahrida Turkiston o‘lkasining Amudaryo viloyati partiya konferentsiyasi Qoraqalpoq avtonom viloyatini tuzish to‘g‘risida qaror qabul qildi, Xivada esa XKP Markaziy Komitetining Ijroiya byurosi Xorazm Respublikasining qirg‘iz—Qoraqalpoq viloyati (markazi – Xojayli) ni o‘z tasarrufiga o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qildi. uning tarkibi.

6 yil 1924 sentyabrda Toshkentda RKP (b) Markaziy byurosining Milliy delimitatsiya bo‘yicha Markaziy hududiy komissiyasi o‘z ishini yakunladi.

1924 yil sentyabrda Toshkentda Sharqiy Buxoro Markaziy Ijroiya Komitetining raisi Nusratullo Maxsum RXP (b) Markaziy byurosining Milliy demarkatsiya bo‘yicha Markaziy hududiy komissiyasining bayonnomalarini ko‘rib chiqib, RXP (b) Markaziy komitetiga xat bilan murojaat qildi) Stalinga murojaat qildi.

U «Tojikistonning avtonom viloyatga kirishi haqidagi farmon tojiklarning o‘z taqdirini o‘zi belgilash milliy huquqlarini buzadi», deb hisobladi va «so‘radi… Tojikistonga Turkmaniston va O‘zbekiston bilan bir xil tamoyillar asosida to‘liq erkin respublika tashkil yetish uchun to‘liq imkoniyat berilishi kerak …».

Revkomlar Sovetlar qurultoylarini chaqirishga tayyorgarlik ishlariga rahbarlik qilish uchun yaratildi.

Buxoro Respublikasi Xalq Komissarlari Kengashi raisi Fayzulla Xo‘jaev yangi tashkil etilgan O‘zbekiston SSR Revkom raisi etib tayinlandi.

Turkiston Respublikasi Markaziy Ijroiya Komiteti raisi Nodirbay Aitakov yangi tashkil yetilgan Turkmaniston SSR Revkom raisi yetib tayinlandi.

17 sentyabrda Toshkentda Turkiston SSR Markaziy Ijroiya Komitetining 3-navbatdan tashqari sessiyasi «Turkistonni bo‘lib tashlash to‘g‘risida»tarixiy qaror qabul qildi.

Xalqlarning o‘z taqdirini o‘zi belgilash tamoyilini tan olishga asoslanib,» ishchi va dehqon ommasining umumbashariy irodasini bajarishda » o‘zbek, turkman, tojik, qirg‘iz va Qoraqirg‘iz xalqlariga Turkiston SSRdan ajralib chiqish va mustaqil va avtonom davlat birliklarini shakllantirish huquqini berdi» deyiladi yig‘ilish hujjatlarida.

18 Sentyabr kuni (1924,) Moskvada, RKP Markaziy qo‘mitasi MQ siyosiy byurosi , Markaziy qo‘mita Markaziy byuro amaldagi raisi taklifiga binoan Zelenskiy:

– Markaziy Osiyo Respublikalari milliy hududiy bo‘linishi loyihasini tasdiqladi;

– Xorazm Kompartiyasi Markaziy Komiteti va Xorazm Respublikasi milliy delimitatsiyasi Markaziy byurosining taklifiga rozi bo‘ldi va Qoraqalpoq avtonom viloyatini Qirg‘iziston ASSR tarkibida shakllantirish zarurligini e'tirof yetdi.

19 yil 1924 sentyabrda Buxoroda Sovetlarning butun Buxoro qurultoyi (19-20 yil 1924 sentyabr) Buxoro respublikasini Buxoro Sovet Sotsialistik Respublikasi deb o‘zgartirishga qaror qildi va SSSR tarkibiga kirish istagini e'lon qildi.

25 sentyabrda Moskvada RKP (b) Markaziy qo‘mitasining siyosiy byurosi, RKP (b) Markaziy qo‘mitasi Markaziy qo‘mitasi raisi vazifasini bajaruvchi I. A. Zelenskiyning Markaziy Osiyo milliy hududiy bo‘linishi loyihasi to‘g‘risidagi hisobotini eshitdi. Xorazm SSR, Turkiston SSR va Buxoro SSR milliy demarkatsiyasi bo‘yicha taklif, asosan, RKP (b) Markaziy qo‘mitasi Markaziy qo‘mitasining loyihasini ma'qulladi va tashkiliy byuroga RKP Markaziy qo‘mitasi raisi V. V. Kuybishev raislik qiladigan komissiya tuzishni buyurdi.B), SSSR RKP Xalq komissari, bu masalaga oydinlik kiritish uchun.

30 sentyabrda Xivada butun Xorazm qurultoyi yangi tashkil topgan O‘zbekiston va Turkmaniston SSRning Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqiga kirishini zaruriy shart deb bildi. Bundan buyon Xorazm SSR tugatilishi ko‘rib chiqilsin»

7 oktyabr RKP (b) Markaziy Komitetining Markaziy byurosi qaror qildi: «Toshkentni o‘zbek Respublikasiga bog‘lash kerak deb hisoblansin.»

11 oktyabrda Moskvada RKP(b) Markaziy Komitetining siyosiy byurosi V. V. Kuibishev raisligidagi RKP (b) Markaziy Komitetining tashkil etilayotgan Markaziy Osiyo respublikalari chegaralari to‘g‘risidagi takliflarini ko‘rib chiqib, qaror qabul qildi:

13 oktyabrda Moskvada RKP(b) Markaziy Komitetining tashkiliy byurosi T. T. Islomova va Raximbaevalardan iborat partiya qurultoyi chaqirilgunga qadar O‘zbekiston Kompartiyasi muvaqqat byurosining kotibiyatini tasdiqladi.

14 oktyabrda Moskvada 12 chaqiriq RSFSR Markaziy Ijroiya qo‘mitasi sessiyasi Turkiston SSR Xalq Komissarlari Kengashi raisining hisobotini ko‘rib chiqdi.Islomova» O‘rta Osiyo Sovet Respublikalari o‘rtasidagi chegaralarni delimitatsiya qilish va Turkiston Ssrni milliy asoslarda alohida avtonom bo‘linmalarga aylantirish to‘g‘risida «gi Turkiston SSR Markaziy Ijroiya qo‘mitasining III sessiyasining» demarkatsiya to‘g‘risida » gi qarorini ma'qullab, uni RSFSRdan ajratib, Turkiston SSR Markaziy Ijroiya qo‘mitasining o‘zbeklar, turkmanlar, tojiklar, qirg‘izlar, qozoqlar va qoraqalpoqlarning Turkiston respublikalaridan chiqib, milliy respublikalar va viloyatlarni tuzish huquqi qo‘llab quvvatlansin» deb taklif berdi.

16 oktyabrda RKP Markaziy Komitetining siyosiy byurosi Buxoroda birinchi o‘zbek partiyasi qurultoyini chaqirishni maqsadga muvofiq deb topishga qaror qildi.

26 oktyabrda Moskvada RKP (b) Markaziy Komitetining plenumida «O‘rta Osiyo respublikalarini milliy-hududiy delimitatsiya qilish to‘g‘risida» gi masala muhokama qilindi.»

RCP(b) Markaziy qo‘mitasining siyosiy byurosiga nomzod, Rcp(b) Markaziy qo‘mitasi Markaziy qo‘mitasi raisi, SSSR aloqa Xalq komissari Y. E. Rudzutak ushbu masala bo‘yicha xabar bilan so‘zga chiqib, tarixiy sharoit va naqshlarni har tomonlama asoslab berdi Turkiston, Buxoro va Xorazm demarkatsiyasining.

27 yil 1924 oktyabrda Moskvada SSSR MSK mehnatkash xalqning irodasini yerkin ifoda etish oliy qonun ekanligini tasdiqladi va SSSR MSK Prezidiumiga Markaziy Osiyoda yangi tashkil yetilgan respublikalarni ro‘yxatga olishni amalga oshirishni buyuradi. bu respublikalar Sovetlaridan.»

5 yil 1924 noyabrda Toshkentda RCP (b) Moskva viloyat nazorat komissiyasining raisi, Moskva viloyati ishchilar va dehqonlar inspektsiyasi rahbari V. Ivanov O‘zbekiston Kommunistik partiyasi (b) muvaqqat tashkiliy byurosining ijrochi kotibi etib tayinlandi.

5 dekabrda Toshkentda O‘zbekiston SSR muvaqqat inqilobiy qo‘mitasi «O‘zbekistonning barcha mehnatkashlariga» murojaatida Samarqand shahrida o‘z poytaxti bilan o‘zbek Sovet Sotsialistik Respublikasi tuzilganligini e'lon qildi.

1925 yil 15-Mayda Samarqandda qurultoyda Vladimir Ivanov O‘zbekiston SSR tug‘ilganligini rasman e'lon qildi, shu kuni u Sovet Ittifoqiga kirdi.

Maqola Husnut Muxsumadienning «xorijiy inqiloblar yoki Turkistonning tanazzuli» va I. Verykis, I, Zelenskiyning «O‘rta osiyoni bo‘lish» degan kitobi asosida yozildi.