Сувдан ҳам сокинроқ: Ўзбекистон Президентининг ташрифи Берлинда қандай ўтди

2023 йил 3 май, Ўзбекистон раҳбари Шавкат Мирзиёев Германия пойтахтида Германия канцлери ва президенти билан учрашди. Ҳуқуқ фаоллари  эса расмий Берлиндан  инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилишни Ўзбекистон раҳбаридан сўрашни унутмаслигини талаб қилишди. 

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Конституцияга ўзгартиришлар киритиш бўйича референдумдан сўнг дарҳол Берлинга ташрифи назарий жиҳатдан Ғарб матбуоти ва жамоатчилигининг катта эътиборини жалб қилиши мумкин эди : давлат раҳбари Ғарбга келмоқда, у эндигина ҳақиқатда 2040 ёки ҳатто 2042 йилгача лавозимда қолишини референдумда таъминлаб¸ қувватли холатга келди. Шу билан бирга, бу референдум  ЭХҲТ кузатувчилари қайд этганидек, “сиёсий плюрализм ва рақобатбардошлик талабларига жавоб бермайдиган шароитда” ўтказилган овоз бериш туфайли амалга оширилди.Бироқ Мирзиёев Берлинда нохуш саволларни тингламади. Унинг ташрифига қарши норозилик билдирувчи йирик намойишлар бўлмади. Германия президенти қароргоҳи олдида фақат кичик пикет ўтказилди, унда уч киши иштирок этди. Шу боис Ўзбекистон раҳбари ҳеч қандай аралашувсиз ишчи учрашувлар ўтказди – аввалига Германия канцлери Олаф Шолс, кейинроқ Германия президенти Франк-Валтер Штайнмаер билан  учрашди. 

Мирзиёев 3 май куни кечқурун “Ўзбекистон археологик хазиналари” кўргазмасига ташриф буюрди.

Мирзиёевнинг ташрифи: Берлиндаги натижалар ҳақида сукунат

Ўзбекистон раҳбарининг Германия раҳбарияти билан учрашувлари якунлари бўйича қўшма матбуот анжуманлари ўтказилмади, Мирзиёевнинг сафари якунлари ҳақида кам маълумот бор. Икки давлат ташқи ишлар вазирлари ўртасида имзоланган ягона ҳужжат ҳамкорликни кенгайтириш тўғрисидаги декларациядир. Шунингдек, у ўзаро реадмиссияни соддалаштириш, шунингдек, меҳнат ва ўқиш визаларини расмийлаштиришни осонлаштириш бўйича миграция шартномасини тузиш бўйича музокараларни бошлаш бўйича келишувга ишора қилади. Хусусан, Германияда танқислиги бошдан кечираётган ҳамширалар ва қарияларга қаровчи ходимларининг Германияга соддалаштирилган ҳолда етиб бориши муҳокама қилинмоқда.Жума куни Германия ҳукумати вакиллари Мирзиёевнинг Немис тўлқини  нашрига ташрифини шарҳлар экан, томонлар “демократия ва инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилиш масалаларини муҳокама қилганини” қўшимча қилди. Айнан мана шу – музокаралар марказида инсон ҳуқуқлари масаласини қўйиш – ташриф олдидан Берлинлик ҳуқуқ фаоллари, жумладан, Human Rights Watchнинг Берлиндаги ваколатхонаси томонидан талаб қилинган. Бироқ, халқаро эътибор, хусусан, Германия расмийларининг эътибори Россиянинг Украинага қарши уруши туфайли Шарқий Европага қаратилди, шунинг учун Берлин Ўзбекистондаги инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ муаммолардан ташвишланмайди, дея қўрқади ўзбекистонлик ҳуқуқ ҳимоячиси Умида Ниёзова. У узоқ йиллар давомида Ўзбекистондан айри яшашга  мажбур бўлган ва хозир  Германияда яшаб, ишлайди. “Президент Мирзиёев (Германия расмийлари томонидан – Таҳр.) бир овоз билан конституцияга 200 дан ортиқ ўзгартириш киритиш учун овоз бериш мумкин бўлган ғалати референдумнинг демократик хусусияти ҳақида саволни жиддий кўтариши даргумон. «, деди у немис тўлқини  нашрига берган интервюсида. Хавфсизлик манфаатлари Берлиннинг Ўзбекистон каби давлатлар билан алоқаларни мустаҳкамлашдан манфаатдорлигини оширди. Ўтган йил охирида Германия ташқи ишлар вазири Анналена Баербок шу мақсадда Марказий Осиё давлатларига ташриф буюрган эди.

Ҳуқуқ ҳимоячиси: “Авторитаризм тобора кучайиб бормоқда”

Тошкентнинг амалдаги раҳбарияти “баъзи либерал ислоҳотлар” ўтказди ва Мирзиёевда ҳамон “ислоҳотчи тамғаси бор ”, дейди Ниёзова. Айрим эркинликлар бугун ҳам сақланиб қолмоқда, дейди у: “Ижтимоий тармоқларда, интернетда. Ислом Каримов (Ўзбекистоннинг биринчи президенти – Таҳр.) ҳукмронлигининг энг репрессив йиллари билан солиштирганда, аҳвол яхши. Лекин Каримов режими 27 йил давомида бир хил репрессив бўлмаганини ўзим тасдиқлайман. Аммо умуман олганда, «авторитаризм кучайиб бориш ҳусусиятига эга «, дейди у, бу уни хавотирга солади.

Берлинда Ўзбекистон президенти ҳокимиятга келганидан бери жуда жадал ривожланиб бораётган Германия билан иқтисодий алоқаларни ривожлантиришни муҳокама қилинган бўлиши мумкин. Мамлакатларнинг ташқи савдо айланмаси ўсди, Германия Ўзбекистоннинг Европа Иттифоқидаги энг муҳим ҳамкори ҳисобланади. Умида Ниёзова Ўзбекистон раҳбарининг иқтисодни ривожлантириш истагига бемалол ишонишини айтади, лекин Ўзбекистон раҳбарияти иқтисод тизимларисиз ривожланмаслигини тушунишига шубҳа қилади. “Қонун устуворлиги, мустақил суд тизими иқтисодиётни ривожлантиришнинг энг муҳим институтларидир”, дея қўшимча қилади Ниёзова.Ҳуқуқ ҳимоячиси Ўзбекистондаги вазият яқин келажакда қандай ривожланиши ҳақида башорат қилишга шошилмаяпти. «Эркинлик жинини кўзага  қайтариш мумкинлигини ҳеч ким билмайди», деб қўшимча қилади у. Аммо ўтган йилги тенденция, унинг фикрича, умуман олганда, ислоҳотлар йўналиши заифлашгани, ОАВ ва журналистларга босим кучайганини кўрсатмоқда. «Агар бу каби сигналлар кучайса, авторитар тизим кучаяди. Бундай тизимлар ҳеч қачон яхши бўлмаган, муаммолар йиғилиб қолади. Агар коррупция ва тенгсизлик авж олган тақдирда ҳам яхши макроиқтисодий кўрсаткичлар ҳам одамлар ҳаётини яхшилай олмайди”, – дея хулоса қилди Умида Ниёзова.

Михаил Бушуев

«Немис тўлқини» нашридан Элтуз таржимаси