Ўзбеклар отаси Шайбоний нега унуттирилди?

“Миллий тарих” моҳиятан конструкт эканлиги ҳақида кўп гаплашганмиз. Бугунги ўзбек миллий тарихи ўтган асрнинг 20–40-йилларида Якубовский ва бошқа олимлар саъй-ҳаракатлари билан кодификация қилинган, бугунги “бобокалонлар” рўйхати ҳам тахминан ўша даврда шаклланган (мустақиллик даврида бу рўйхат кичик ўзгаришларга учраган).

Бу рўйхатдан жуда кўп йирик тарихий шахслар тушиб қолган. Шулардан бири, ўзбек миллатининг асосчилари қаторида бўлишга даъвогар давлат арбоби Шайбонийхон рўйхатдан тушиш билан бирга “қора рўйхат”га ҳам кириб қолган. Унинг меросини ва тарихда тутган ўрнини тушуниш учун тадқиқотлар деярли ўтказилмаяпти.

Ёш шоир Хуршид Абдурашид шу шахснинг тарих дарсликларидаги “тақдири” ҳақида диққатга сазовор шеър ёзибди. Шеърни қуйида келтираман.

Кечир бизни, сени бобо қила олмадик,
Ўрган эдинг ахир кимнинг арпасини хом?
Манфаатлар эшигидан ҳатлаёлмадик,
Ўзи менинг бобоммисан, Шайбоний бобом?

Сохта мозий айтиб берди бошқа ҳикоя,
Биз ишондик, замон бизга шундай ўргатган.
Авлод бўлиб қилолмадик сени ҳимоя,
Номинг тарих туғиб кетган қаро рўйхатда.

Ким яхши-ю, ким ёмонга ажрар одамзот,
Кенг эмасдир андаккина феъли хўйимиз.
Дашти Қипчоқ баҳодири наҳот бизга ёт?
Ҳақ-ноҳақни ажратолмай чуваш ўйимиз.

Ё темурий салтанатни тузаркан қайта,
Дастинг қамчи теккиздими халққа аёвсиз.
Қачон тарих эркак бўлиб ростини айтар,
Асл кечмиш тикланажак банд-у тушовсиз.

Ё Бобурга дунё кўриш имконин берган
Ғолиблигинг ўз бошингга тушди қимматга?!
Бу тупроққа ҳар бир ўғлон шон бўлиб келган,
Қандай тушиб қолдинг, бобо, бундай қисматга?

Бобур Мирзо каби сен ҳам ардоқли бизга,
Бир кун тарих ниқобини ечиб ташлайди.
Шонли аждод эрурсан сен миллатимизга,
Турон асло ботиридан юз ўгирмайди.

Ҳақиқатин ютиб ётар ҳозирча мозий,
Ҳар тўкисда бир айб дерлар ҳамма замонда.
Бизни авф эт, ўпкалама, бобо Шайбоний,
Икки қўчқор қайнамаскан битта қозонда!

Эльдар Асанов,
Телеграмдаги «Асанов формати» блогери